Οι Κυκλάδες στη μυκηναϊκή εποχή. Τα εκθέματα από την Μήλο

Υπήρχαν θολωτοί τάφοι στα νησιά του Αιγαίου; Η περιοδική έκθεση «Από τον κόσμο του Ομήρου: Τήνος και Κυκλάδες στη μυκηναϊκή εποχή» συστήνει έναν άγνωστο στο ευρύ κοινό κόσμο. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, συγκέντρωσε στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του Μουσείου Μαρμαροτεχνίας του Ιδρύματος περισσότερα από 150 επιλεγμένα αντικείμενα, αντιπροσωπευτικά έργα κεραμικής, μεταλλοτεχνίας, μικροτεχνίας, ειδωλοπλαστικής, κοσμηματοποιίας, τα οποία αποκαλύπτουν όψεις της θαυμαστής πολιτισμικής κληρονομιάς του μυκηναϊκού κόσμου, πηγής έμπνευσης για τα κορυφαία έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια».
«Το κέντρο του μυκηναϊκού πολιτισμού δεν ήταν οι Κυκλάδες, αλλά αντιθέτως η ηπειρωτική Ελλάδα» αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» η δρ Αναστασία Αγγελοπούλου, επιστημονική επιμελήτρια της έκθεσης και υπεύθυνη αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για την Τήνο. «Αυτός ο πολιτισμός δεν περιορίστηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα, εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο. Οι Κυκλάδες αποτέλεσαν κομμάτι αυτού του κόσμου. Με αφορμή τα 40 έτη από την ανακάλυψη του θολωτού τάφου της Αγίας Θέκλας στην Τήνο, θελήσαμε να παρουσιαστεί αυτή η περίοδος με επιλεγμένα ευρήματα από νησιά όπως η Νάξος, η Δήλος, η Μύκονος, η Πάρος, η Μήλος, η Σίφνος, η Κέα και φυσικά η Τήνος».
Η κυρία Αγγελοπούλου μιλά με θαυμασμό για τον περίφημο μυκηναϊκό θολωτό τάφο της Αγίας Θέκλας που ήρθε στο φως τυχαία, κατά τις εργασίες διάνοιξης δρόμου, το 1979. «Είχαμε την τύχη τα υπολείμματά του να ανασκαφθούν από τον αείμνηστο τηνιακό αρχαιολόγο, καθηγητή Γεώργιο Δεσπίνη. Πρόκειται για σπάνιο εύρημα για τις Κυκλάδες και ευρύτερα για το Αιγαίο. Είναι ένας από τους μόλις τρεις γνωστούς μυκηναϊκούς τάφους στις Κυκλάδες – οι δύο άλλοι βρίσκονται στην Κωμιακή της Νάξου και στα Αγγελικά της Μυκόνου. Ο θολωτός τάφος στην Αγία Θέκλα υπήρξε τόπος ταφής ενός γένους “αριστοκρατών” και είχε χρησιμοποιηθεί για τουλάχιστον εννιά ταφές. Τα πολύτιμα ευρήματά του, όπως χάντρες, χρυσές και λίθινες, αγγεία, χάλκινα αντικείμενα, ανάμεσά τους ένα χάλκινο ξυράφι, ένα μαχαιρίδιο και άλλα προσωπικά αντικείμενα, όπως ένας σφραγιδόλιθος με παράσταση πιθανόν λιονταριού, αποκαλύπτουν το υψηλό πολιτισμικό επίπεδο της εποχής».

Η Κυρά της Φυλακωπής

Η έκθεση, πλαισιωμένη από οπτικοακουστικές παραγωγές, χωρίζεται σε ενότητες μέσα από τις οποίες φωτίζονται βασικοί άξονες της ζωής των ανθρώπων της εποχής: ο καθημερινός βίος, η λατρεία, τα ταφικά έθιμα, ο πόλεμος. Ανάμεσα στα εκθέματα ξεχωρίζει η περίφημη Κυρά της Φυλακωπής από τη Μήλο. Όπως εξηγεί η κυρία Αγγελοπούλου, πρόκειται για πήλινο γυναικείο ειδώλιο που βρέθηκε στο μυκηναϊκό “ιερό” της Φυλακωπής και προέρχεται από την Αργολίδα. «Θεωρείται ότι απεικονίζει γυναικεία θεότητα. Το ενδιαφέρον στοιχείο όμως είναι ότι στο ίδιο ιερό βρέθηκαν και μεγάλα ανδρικά ειδώλια, τα οποία παρουσιάζονται στην έκθεση και είναι πραγματικά μοναδικά στο είδος τους. Θεωρείται ότι αποτελούν λατρευτικά ειδώλια ανδρικών θεοτήτων, προαναγγέλλοντας το δωδεκάθεο των ιστορικών χρόνων».
Στην ενότητα του πολέμου συναντάμε επίσης πολύ σημαντικά εκθέματα, όπως το σπάραγμα τοιχογραφίας από το Ακρωτήρι της Θήρας. «Το σπάραγμα της τοιχογραφίας ανήκει στον 17ο αιώνα π.Χ. και είναι πρωιμότερο της διάδοσης του μυκηναϊκού πολιτισμού στα νησιά» αναφέρει η κυρία Αγγελοπούλου. Παρ’ όλα αυτά, αποτελεί την πληρέστερη απεικόνιση οδοντόφρακτου κράνους στο Αιγαίο. «Το οδοντόφρακτο κράνος συνδέεται στενά με τους Μυκηναίους και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του αμυντικού οπλισμού της εποχής. Ήταν φτιαγμένο από χαυλίους κάπρου, ραμμένους πάνω σε δερμάτινη επένδυση. Μάλιστα, στην έκθεση οι επισκέπτες μπορούν να δουν κομμάτια τέτοιων δοντιών, τα οποία βρέθηκαν στην Αγία Ειρήνη της Κέας. Επίσης, παρουσιάζεται το ελεφαντοστέινο πλακίδιο του πολεμιστή από τη Δήλο, στο οποίο απεικονίζεται μυκηναίος πολεμιστής με την πλήρη εξάρτυσή του: οκτώσχημη ασπίδα, δόρυ και οδοντόφρακτο κράνος. Η ενότητα του πολέμου κλείνει με θραύσματα από αρχαϊκό πιθάρι που βρέθηκε στην Τήνο και κοσμείται με ανάγλυφη παράσταση που εμπνέεται από την άλωση της Τροίας. Οι αρχαϊκοί ανάγλυφοι πίθοι της Τήνου, διακοσμημένοι με επικά θέματα, αποδεικνύουν την επιβίωση της παράδοσης του μυκηναϊκού πολιτισμού μετά το τέλος του, στους ιστορικούς χρόνους και την αλήθεια του Ομήρου».

Η ζωή στις Κυκλάδες

«Στους μυκηναϊκούς χρόνους κάθε νησί είχε τη δική του φυσιογνωμία, μολονότι μοιράζονταν κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά» αναφέρει η κυρία Αγγελοπούλου. «Οι Κυκλάδες λόγω της γεωγραφικής τους διάσπασης αποτελούν ενότητες με ξεχωριστό χαρακτήρα. Βέβαια οι γνώσεις μας είναι άνισες όσον αφορά το σύνολό τους, καθώς υπάρχουν νησιά στα οποία δεν έχουν ακόμη εντοπιστεί ευρήματα από τη μυκηναϊκή εποχή. Σίγουρα όμως σημαντικό κέντρο του μυκηναϊκού πολιτισμού υπήρξε η Νάξος, από την οποία είναι γνωστό το πληρέστερο σύνολο ταφικών ευρημάτων του 12ου αιώνα π.Χ στις Κυκλάδες, όπως αποδεικνύουν τα ευρήματα από τα νεκροταφεία στα Απλώματα και στο Καμίνι. Και τα δύο ανήκουν στη Γρόττα, από τις πλέον σημαντικές πόλεις των Κυκλάδων. Η ακμή της Γρόττας φανερώνεται μέσα από τον πλούτο των ευρημάτων, τα οποία μαρτυρούν εκτός των άλλων την ύπαρξη επαφών με την Κρήτη, τα Δωδεκάνησα και την ηπειρωτική Ελλάδα. Άλλες σημαντικές μυκηναϊκές θέσεις είναι η Φυλακωπή στη Μήλο, η Αγία Ειρήνη στην Κέα, οι Κουκουναριές στην Πάρο και ο Άγιος Ανδρέας στη Σίφνο. Πραγματικές πόλεις, οι νησιωτικοί μυκηναϊκοί οικισμοί μαρτυρούν υψηλό επίπεδο πολεοδομικής οργάνωσης και σύνθετη κοινωνική δομή. Αξιοσημείωτα είναι έργα συλλογικού χαρακτήρα όπως οι οχυρώσεις. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει, τέλος, στο σημαντικό σύνολο ευρημάτων από τα ιερά της Φυλακωπής στη Μήλο και της Αγίας Ειρήνης στην Κέα, τα μοναδικά μέχρι στιγμής γνωστά οργανωμένα αστικά ιερά της μυκηναϊκής εποχής στις Κυκλάδες».
Πράγματι, στη έκθεση έχουν συγκεντρωθεί για πρώτη φορά επιλεγμένα αριστουργήματα, χαρακτηριστικά του μυκηναϊκού πολιτισμού στις Κυκλάδες, αποκαλύπτοντας ένα άγνωστο στο ευρύ κοινό κεφάλαιο.

Πηγή : Το Βήμα της Κυριακής

Αφήστε μια απάντηση