Με χιλιάδες μικρά και μεγάλα νησιά η Ελλάδα αποτελεί μια μοναδική περίπτωση στη Μεσόγειο. Ιδιαίτερα το αρχιπέλαγος του Αιγαίου είναι το πλέον εκτεταμένο νησιωτικό σύμπλεγμα στην Ευρώπη και παράλληλα ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα αρχιπελάγη στον κόσμο λόγω της γεωλογικής, της παλαιογεωγραφικής και της πολιτιστικής του ιστορίας. Το φυσικό περιβάλλον της νησιωτικής Ελλάδας παρουσιάζει πολλές ιδιαιτερότητες, ξεχωρίζουν όμως η μεγάλη βιολογική και οικολογική ποικιλία καθώς και ο υψηλός ενδημισμός, ενώ μεταξύ των οικοσυστημάτων που ανέκαθεν είχαν μέγιστη σημασία για τη γεωγραφική συνέχεια, την ποικιλία και τη διατήρηση της ζωής στα νησιά, οι υγρότοποι έχουν ξεχωριστή θέση. Ωστόσο μέχρι πρότινος αγνοούσαμε τον ακριβή αριθμό και την κατάστασή τους. Για να καλυφθεί το κενό στην γνώση, το WWF Ελλάς ξεκίνησε το 2004 το πρόγραμμα “Προστασία των υγρότοπων των νησιών Ελλάδας” με το οποίο ανέλαβε την πρωτοβουλία και αγωνίζεται έκτοτε, να καταγράψει την κατάσταση και να αναδείξει τη σημασία και τις ανάγκες για τη διατήρηση των νησιωτικών υγρότοπων.
Στο πλαίσιο του προγράμματος, απογράφηκε με επιτόπιες επισκέψεις το σύνολο σχεδόν των νησιωτικών υγρότοπων και υλοποιήθηκαν πολλές και συντονισμένες δράσεις τεκμηρίωσης, ενημέρωσης, εκπαίδευσης, ευαισθητοποίησης, αποτροπής υποβαθμιστικών ενεργειών και προώθησης της αποτελεσματικής προστασίας τους.
Σήμερα έχει πλέον αποκτηθεί πολύτιμη γνώση σχετικά με την κατάσταση, τη σημασία και την αξία 804 υγρότοπων μεγαλύτερων από 1 στρέμμα σε 75 νησιά (100 σε 8 νησιά του Ιονίου, 500 σε 57 νησιά του Αιγαίου, 11 σε 7 νησιά των κόλπων Σαρωνικού και Κορινθιακού και 193 στην Κρήτη και σε 2 δορυφορικά νησιά της).
Στην πλειονότητά τους οι νησιωτικοί υγρότοποι είναι παράκτιοι (εκβολές ρυάκων, έλη υφάλμυρου ή αλμυρού νερού, έλη γλυκού νερού) και είναι μικροί. Το 55% είναι μικρότεροι από 20 στρέμματα. Μόνο 24 υγρότοποι είναι μεγαλύτεροι από 1.000 στρέμματα, ενώ κάποιοι στα μεγάλα νησιά όπως η Κέρκυρα, η Εύβοια, η Λέσβος και η Λήμνος φτάνουν ή και ξεπερνούν τα 3.000 στρέμματα. Συνολικά οι υγροτοπικές εκτάσεις στα νησιά μας είναι 106 τ.χλμ., έχουν δηλαδή συνολική έκταση όση περίπου η Σύρος.
Για τη νησιωτική Ελλάδα οι υγρότοποι είναι τα νησιά των νησιών. Είναι πολύ απομονωμένες οάσεις βιοποικιλότητας που βρίσκονται κυρίως σε παράκτιες περιοχές απαράμιλλης ομορφιάς. Παρόλο που η συνολική τους έκταση είναι μικρότερη του 1% της έκτασης των νησιών, φιλοξενούν σπάνιους τύπους οικοτόπων και αποτελούν χώρους διατροφής, φωλιάσματος και αναπαραγωγής πληθυσμών εκατοντάδων ειδών ζώων, πολλά από τα οποία είναι απειλούμενα ή και ενδημικά.
Τόσο οι μεγάλοι όσο και οι μικροί νησιωτικοί υγρότοποι είναι εξαιρετικά σημαντικοί ως σταθμοί ξεκούρασης, καταφυγίου και διατροφής για εκατομμύρια μεταναστευτικά πουλιά κάθε χρόνο. Επιπλέον, η διατήρηση των υγροτόπων έχει αποφασιστική σημασία για την επιβίωση των ενδημικών υδρόβιων ειδών όπως το ενδημικό ψάρι της Ρόδου (γκιζάνι), το ψάρι της Λέσβου, ο βάτραχος της Καρπάθου, ο βάτραχος της Κρήτης, αλλά και ένα πολύ μεγάλος αριθμό ασπονδύλων.
Σχεδόν όλοι οι νησιωτικοί υγρότοποι χρησιμοποιούνται λίγο ή πολύ από τους κατοίκους ή του επισκέπτες των νησιών. Μερικοί, όπως οι αλυκές, είχαν και έχουν μεγάλη οικονομική αξία, πολλοί χρησιμοποιούνται για άρδευση και ύδρευση ενώ οι παράκτιοι προστατεύουν τα παρακείμενα γεωργικά εδάφη από την αλμύρινση. Οι νησιωτικοί υγρότοποι προσελκύουν ένα ολοένα αυξανόμενο αριθμό επισκεπτών. Άλλωστε πολλές από τις πανέμορφες νησιωτικές παραλίες είναι δημιούργημα της αλληλεπίδρασης των υγροτόπων και της θάλασσας. Επιπλέον μερικά νησιά, όπως για παράδειγμα η Λέσβος, έχουν ήδη γίνει προορισμός ορνιθοπαρατηρητών. Χωρίς να εξαντλούνται τα οφέλη από τους υγροτόπους των νησιών, η περιβαλλοντική εκπαίδευση των μαθητών και η πρακτική εκπαίδευση των φοιτητών είναι ακόμα μια αυξανόμενη δημιουργική δραστηριότητα.
Η αλλαγή του τρόπου ζωής τις τελευταίες δεκαετίες εξαιτίας της ανάπτυξης, η αύξηση του τουρισμού, η έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού, η παράνομη δόμηση και ο ελλιπής έλεγχος νομιμότητας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων έχουν επιτρέψει (σχεδόν επιβάλλει) ραγδαίους ρυθμούς αλλαγής των χρήσεων γης. Ρυθμούς, που τα φυσικά οικοσυστήματα δεν αντέχουν. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες υποβαθμίζουν και συρρικνώνουν με ανησυχητικούς ρυθμούς τους νησιωτικούς υγρότοπους. Ήδη περισσότεροι από 45 υγρότοποι έχουν καταστραφεί πλήρως τα τελευταία 30 χρόνια ενώ το 50% των φυσικών νησιωτικών υγρότοπων είναι κρίσιμα υποβαθμισμένοι. Τα σημαντικότερα προβλήματα που διαπιστώθηκαν είναι οι επεκτάσεις των καλλιεργειών, οι αποστραγγίσεις, οι εκχερσώσεις, τα μπαζώματα, η ρύπανση, η δόμηση, οι διανοίξεις δρόμων και η διακοπή της τροφοδοσίας των υγροτόπων με γλυκό νερό.
Η πρόοδος που έχει επιτευχθεί προς την κατεύθυνση της προστασίας των νησιωτικών υγρότοπων είναι αξιοση΅είωτη: α) Τέθηκε το θέμα της προστασίας των νησιωτικών υγρότοπων στο δημόσιο διάλογο, β) Κινητοποιήθηκε μεγάλος αριθμός πολιτών και φορέων στα πλαίσια ενός δικτύου παρακολούθησης υγρότοπων για την έγκαιρη διάγνωση απειλών σε 7 νησιά και αποτράπηκαν σοβαρές απειλές σε περισσότερες από 70 περιπτώσεις με την κινητοποίηση των αρμοδίων υπηρεσιών, γ) Προωθήθηκαν συγκεκριμένα διαχειριστικά μέτρα για μια σειρά υγρότοπων και μέχρι σήμερα έχουν οριοθετηθεί ευαίσθητες περιοχές και σημανθεί 7 υγρότοποι στην Κρήτη ενώ μια έκταση 10 στρεμμάτων στην εκβολή Μορώνη (Σούδα Χανίων) ξεμπαζώθηκε και αποκαταστάθηκε οικολογικά, και δ) Προωθήθηκαν συγκεκριμένα νομικά μέτρα για την προστασία των νησιωτικών υγρότοπων σε εθνικό και σε τοπικό επίπεδο και θεσπίστηκαν αρκετά από αυτά για ένα μεγάλο αριθμό υγρότοπων με την ίδρυση ενός Καταφυγίου Άγριας Ζωής στη Λέσβο (4 υγρότοποι), με τη θεσμοθέτηση ΣΧ.Ο.Ο.Α.Π. και Γ.Π.Σ. (69 υγρότοποι στα νησιά Κρήτη, Πάρος, Λέρος, Λήμνος και Αμμουλιανή), με την πρόβλεψη για προστασία των νησιωτικών και ηπειρωτικών υγρότοπων με έκταση έως 80 στρέμματα (άρθρο 13) στο νόμο για την προστασία της βιοποικιλότητας της Ελλάδας (ν. 3937/2011), και με την έκδοση του Π.Δ. για την προστασία των μικρών νησιωτικών υγρότοπων (380 φυσικοί υγρότοποι σε 59 νησιά, ΦΕΚ ΑΑΠ 229/19.06.2012).
Θα απαιτηθούν ακόμη πολλές και συντονισμένες προσπάθειες από πολλούς φορείς μέχρι να διασφαλιστεί η διατήρηση των νησιωτικών υγρότοπων. Προς αυτή την κατεύθυνση, το WWF Ελλάς δημιούργησε το “Υγροτόπιο” (http://www.oikoskopio.gr/ygrotopio/), μια διαδικτυακή πύλη για την ενημέρωση και τη διάχυση της περιβαλλοντικής πληροφορίας για τους νησιωτικούς υγρότοπους, θέτοντας τις βάσεις για τη μεγαλύτερη εμπλοκή των αρμοδίων υπηρεσιών, των φορέων και των πολιτών στην ουσιαστική προστασία και ορθολογική διαχείριση αυτών των εύθραυστων και πολύ απειλουμένων οικοσυστημάτων των νησιών μας.
ΚΑΛΟΥΣΤ ΠΑΡΑΓΚΑΜΙΑΝ
επιστη΅ονικός συνεργάτης του WWF Ελλάς
Πηγή : ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΙΚΟΤΡΙΒΕΣ
Αφήστε μια απάντηση
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.