Κοτρωνάκης Παύλος : «Ὁ Πέραν Τριοβάσαλος: Συμβολὴ στὴν Ἱστορία του». Νέο βιβλίο ἀπὸ τὸν κ. Γρηγόρη Μπελιβανάκη

Μὲ ταχύτητα ποὺ ἐκπλήσσει, ὁ γνωστὸς συγγραφέας κ. Γρηγόρης Μπελιβανάκης δίνει στὴ δημοσιότητα, μέσῳ τῶν ἐκδόσεων τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Μουσείου Μήλου, ἕνα ακόμα βιβλίο ‒καὶ μάλιστα δωρεάν‒, γιὰ τὴν Ἱστορία τοῦ Πέραν Τριοβασάλου.

Ἦταν μόλις στὰ τέλη Ἰουνίου, ποὺ ἡ «Φωτοθήκη» παρουσίαζε τὸ βιβλίο «Ὁ Ἱ. Ν. Ἁγίου Γεωργίου στὸν Πέρα Τριοβάσαλο», τοῦ κ. Γρηγόρη Μπελιβανάκη. Λιγότερο ἀπὸ τέσσερις μῆνες ἀργότερα, ὁ ἴδιος συγγραφέας ἐπανέρχεται μὲ ἕνα καινούργιο βιβλίο, τὸ ὁποῖο τιτλοφορεῖ: «Ὁ Πέραν Τριοβάσαλος: Συμβολὴ στὴν Ἱστορία του». Τὸ χρονικὸ διάστημα ποὺ μεσολάβησε ἀνάμεσα στὶς δύο ἐκδόσεις φαίνεται ἀσυνήθιστα μικρό, ἀλλά, βέβαια, τὸ δεύτερο βιβλίο δὲ γράφτηκε ἐξαρχῆς σὲ τόσο μικρὸ διάστημα. Τέτοια βιβλία δὲ γράφονται ἀπὸ τὴ μία μέρα στὴν ἄλλη. Ἀκόμα καὶ ἕνας βαθὺς γνώστης τῶν προσώπων καὶ τῶν πραγμάτων τῆς Μήλου, ὅπως ὁ κ. Μπελιβανάκης, θὰ ἦταν ἀδύνατο νὰ γράψει ἕνα βιβλίο 128 σελίδων γιὰ τὴν ἱστορία τοῦ Πέραν Τριοβασάλου σὲ λιγότερο ἀπὸ τέσσερις μῆνες!

Τὸ νέο βιβλίο εἶχε προετοιμαστεῖ ἀρκετὰ χρόνια πρὶν καὶ ἁπλῶς «περίμενε» τὴν κατάλληλη στιγμή. Ἡ ἔλευση τῆς ἠλεκτρονικῆς ἐποχῆς, οἱ γρήγορες ταχύτητες σύνδεσης στὸ Διαδίκτυο καὶ ἡ γενναία οἰκονομικὴ χορηγία τῶν «Φίλων ἀπὸ τὸν Πέραν Τριοβάσαλο», ἦταν ποὺ ἐπέτρεψαν τὴν ἔκδοση. Γιατί, βέβαια, πρόκειται καὶ πάλι γιὰ μία ἠλεκτρονικὴ ἔκδοση, ἕνα βιβλίο σὲ μορφὴ pdf, τὸ ὁποῖο ὁποιοσδήποτε ἐπιθυμεῖ μπορεῖ νὰ διαβάσει στὴν ὀθόνη τοῦ ὑπολογιστή του ἢ στὴν ὀθόνη μιᾶς φορητῆς συσκευῆς. Ὁ κ. Μπελιβανάκης καὶ τὸ Ἐκκλησιαστικὸ Μουσεῖο Μήλου, γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ χαριζόμενοι στὴ μηλέικη κοινωνία, προσφέρουν, μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο, τὸ βιβλίο δωρεὰν σὲ κάθε ἐνδιαφερόμενο.

Εἶναι ἴσως ἡ πρώτη φορὰ ποὺ τὸ Ἐκκλησιαστικὸ Μουσεῖο Μήλου ἐκδίδει ἕνα βιβλίο μὲ «κοσμικὸ» θέμα, τὴν ἱστορία ἑνὸς ἀπὸ τὰ χωριὰ τοῦ νησιοῦ. Δὲν εἶναι ὅμως ἀκριβῶς ἔτσι: ἀναπόσπαστο στοιχεῖο τῆς ἱστορίας τοῦ χωριοῦ, μάλιστα κεντρικὸ καὶ μεγάλης σημασίας, ἀποτελεῖ ἡ ἐκκλησία του, ὁ Ἅγιος Γεώργιος. Γιʼ αὐτὸν τὸν λόγο, τὸ Β΄ Μέρος τοῦ βιβλίου, ἐπιγραφόμενο «Ἐκκλησιαστικά», εἶναι ἀφιερωμένο στὴν ἱστορία τοῦ Ἁγίου Γεωργίου (σ. 86-125). Περίπου 40 σελίδες, κάτι λιγότερο ἀπὸ τὸ 1/3 τοῦ βιβλίου! Στὴν πραγματικότητα, πρόκειται γιὰ ἐκτεταμένα ἀποσπάσματα ἀπὸ τὸ βιβλίο «Ὁ Ἱ. Ν. Ἁγίου Γεωργίου στὸν Πέρα Τριοβάσαλο» ποὺ κυκλοφόρησε πρόσφατα, μὲ λίγες μικροβελτιώσεις. Συνεπῶς, τὸ νέο βιβλίο «Ὁ Πέραν Τριοβάσαλος: Συμβολὴ στὴν Ἱστορία του» δὲν ἔχει ἀμιγῶς «κοσμικὸ» χαρακτῆρα, κάτι ποὺ φαίνεται, ἄλλωστε, καὶ ἀπὸ τὸ «Εἰσαγωγικὸ Προλόγισμα» (σ. 5), ὅπου ὑπάρχει φωτογραφία καὶ κείμενο τοῦ Μητροπολίτη Σύρου καὶ Μήλου Δωροθέου Β΄.

Ἐπειδὴ ἡ «Φωτοθήκη», τὸν παρελθόντα Ἰούνιο, κάλυψε μὲ ἐκτενῆ βιβλιοκριτικὴ τὸ βιβλίο «Ὁ Ἱ. Ν. Ἁγίου Γεωργίου στὸν Πέρα Τριοβάσαλο», στὴν παροῦσα ἀνάρτηση δὲ θὰ ἀσχοληθεῖ καθόλου μὲ τὶς σελίδες 86-125 τοῦ νέου βιβλίου. Θὰ ἀσχοληθεῖ ἀποκλειστικὰ μὲ τὸ περιεχόμενο τῶν πρώτων 85 σελίδων (οἱ ὁποῖες ἀπαρτίζουν τὸ Α΄ Μέρος, τὸ ὁποῖο καὶ ἐπιγράφεται «Ἱστορικά»). Θὰ ἀσχοληθεῖ, δηλαδή, μὲ τὸ μέρος τοῦ βιβλίου ποὺ παρουσιάζει τὴν καθαυτὸ ἱστορία τοῦ χωριοῦ.

Πρὶν ἀπὸ ὁτιδήποτε ἄλλο, θὰ πρέπει νὰ τονιστεῖ ὅτι διαθέτοντας ἠλεκτρονικὰ καὶ δωρεὰν τὸ βιβλίο του, ὁ συγγραφέας δὲν ἀποβλέπει μὲ αὐτὴν τὴν ἔκδοση σὲ ὑλικὰ κέρδη. Ἡ ἠλεκτρονική, ἄϋλη μορφή διάθεσης, μπορεῖ νὰ «ρίχνει», βέβαια, κατακόρυφα καὶ τὸ κόστος τῆς ἔκδοσης, ὡστόσο καὶ πάλι ὑπάρχουν κόστη (ποὺ δὲν εἶναι καθόλου ἀμελητέα), ὅπως αὐτὰ τῆς σελιδοποίησης, τῆς ἀπόκτησης ἀριθμοῦ ISBN κ.τ.ὅ. Καὶ ἐδῶ, οἱ «Φίλοι ἀπὸ τὸν Πέραν Τριοβάσαλο» (ποὺ θέλησαν νὰ διατηρήσουν τὴν ἀνωνυμία τους, παρὰ τὶς ἐκκλήσεις) ἔδρασαν καταλυτικά, προσφερόμενοι νὰ καλύψουν ἀπολύτως τὰ ὅποια παρεπόμενα κόστη τῆς ἔκδοσης. Ἕνα παράδειγμα ἄξιο πρὸς μίμηση, ἀπὸ ἀνθρώπους ποὺ πραγματικὰ ἀγαποῦν τὸ χωριό τους καὶ τὸ ἀποδεικνύουν ἐμπράκτως.

Ἐπὶ τῆς οὐσίας: τὸ βιβλίο ἀποτελεῖ ἕναν εὐτυχῆ συνδυασμὸ κειμένου προερχόμενου ἀπὸ σοβαρὴ ἱστορικὴ ἔρευνα καὶ φωτογραφιῶν προερχόμενων ἀπὸ τὸ γνωστὸ καὶ πλουσιότατο Ἀρχεῖο Μπελιβανάκη. Τὸ θέμα τοῦ βιβλίου, ἡ ἱστορία ἑνὸς ἀπὸ τὰ «Πάνω Χωριὰ» τῆς Μήλου, εἶναι ἐξαιρετικὰ ἐξειδικευμένο καί, γιʼ αὐτό, ἐξαιρετικὰ δύσκολο νὰ γραφτεῖ. Οἱ πηγὲς ποὺ ὑπάρχουν γιὰ βοήθεια τοῦ ὅποιου ἱστορικοῦ εἶναι ἐλάχιστες. Πρὶν τὸν κ. Μπελιβανάκη κανένας συγγραφέας δὲν εἶχε ασχοληθεῖ μὲ τὴν ἱστορία τοῦ Πέραν Τριοβασάλου συγκεκριμένα. Καὶ σὲ ἔργα γενικῆς ἱστορίας, ὅπως, γιὰ παράδειγμα, «Ἡ Ἱστορία τῆς Νήσου Μήλου» τοῦ Ἰωσὴφ Χατζιδάκη, οἱ ὅποιες πληροφορίες γιὰ τὸν Πέραν Τριοβάσαλο σχετίζονται κυρίως μὲ τὸν ναό του, τὸν Ἅγιο Γεώργιο, καὶ ὄχι μὲ τὸ ἴδιο τὸ χωριό.

Δὲν ὑπάρχουν ἄμεσα βοηθήματα λοιπόν, τουλάχιστον γραπτά. Γιατὶ προφορικά, βέβαια, ὑπάρχουν: ἡ ζωντανὴ παράδοση, ἡ μνήμη, τόσο τοῦ ἴδιου τοῦ κ. Μπελιβανάκη ὅσο καὶ ἄλλων Περατριοβασαλινῶν, εἰδικὰ ἀνθρώπων μεγαλύτερης ἡλικίας, ποὺ γνώρισαν καὶ θυμοῦνται πρόσωπα καὶ καταστάσεις. Ἀλλὰ δὲν μπορεῖ κανείς, βέβαια, νὰ γράψει ἱστορία στηριζόμενος μόνο σε προφορικὲς πηγές. Ἡ μνήμη δὲν μπορεῖ νὰ ξεπεράσει τὰ ὅρια τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς. Καὶ ἡ παράδοση, γενικότερα, ὅσα μᾶς εἶχαν πεῖ οἱ πατεράδες μας, τὸ πολὺ νὰ πηγαίνει πιὸ πίσω λίγες γενιές. Ἀλλὰ ἡ ἱστορία τοῦ Πέραν Τριοβασάλου ἀρχίζει τουλάχιστον ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης. Καὶ κανεὶς δὲν μπορεῖ, βέβαια, ὄχι νὰ θυμᾶται, ἀλλὰ οὔτε νὰ παραδώσει προφορικὰ ἱστορίες γιὰ πρόσωπα καὶ καταστάσεις στὸν Πέραν Τριοβάσαλο ποὺ νὰ πηγαίνουν, χρονικά, τόσο πίσω.

Εὐτυχῶς, ὑπάρχουν ἔμμεσα γραπτὰ βοηθήματα στὰ ὁποῖα μπορεῖ νᾶ στηριχτεῖ ὁ ἱστορικὸς γιὰ νὰ γράψει σοβαρὴ ἱστορία. Καὶ αὐτὰ εἶναι κυρίως οἱ παλιὲς ἐφημερίδες, μέσα ἀπὸ τὶς σελίδες τῶν ὁποίων μπορεῖ κανεὶς νὰ «ἁλιεύσει» πολυποίκιλες πληροφορίες. Ὁ κ. Μπελιβανάκης, ἐκδότης ἐφημερίδας ὁ ἴδιος, γιὰ πολλὰ χρόνια, ξέρει καλὰ πῶς νὰ χειριστεῖ αὐτὴν τὴν πηγή. Ἔχοντας ἄμεση πρόσβαση στὰ προπολεμικὰ φύλλα τῆς ἐφημερίδας «Μῆλος» τοῦ Γιαννούλη Βήχου, ποὺ κυκλοφοροῦσε στὸ νησὶ τὶς δεκαετίες τοῦ 1920 καὶ τοῦ 1930, ἀλλὰ καὶ στὰ μεταπολεμικὰ φύλλα τῆς ἴδιας ἐφημερίδας ποὺ, μὲ ἐκδότη τὸν ἴδιο τὸν κ. Μπελιβανάκη, κυκλοφόρησε τὴν περίοδο 1976-2011, ὁ συγγραφέας βρῆκε σταθερὸ ἔδαφος καὶ πολλὲς πληροφορίες ποὺ ἀφοροῦσαν στὸν Πέραν Τριοβάσαλο. Μπορεῖ κανεὶς ὅμως εὔκολα νὰ καταλάβει πόσο ἐπίπονη καὶ χρονοβόρος εἶναι αὐτὴ ἡ δουλειὰ τῆς ἀποδελτίωσης τῶν παλιῶν ἐφημερίδων: τὸ νὰ εἶναι κανεὶς σκυμμένος ἀτελείωτες ὧρες πάνω ἀπὸ κιτρινισμένα φύλλα, μήπως καὶ «ἁλιεύσει» κάποια πληροφορία σχετικὴ μὲ τὸν Πέραν Τριοβάσαλο, δὲν εἶναι κάτι ποὺ μπορεῖ ὁ καθένας νὰ τὸ κάνει. Πρέπει νὰ ἔχεις τὸ «μικρόβιο» τοῦ ἱστορικοῦ. Εἶναι ἐργασία ποὺ φέρνει ἀποτέλεσμα, ἀλλὰ μὲ τεράστιο κόστος. Κυρίως σὲ χρόνο. Ἴσως καὶ σὲ κάποιο δεύτερο ζευγάρι γυαλιά.

Καὶ μόνο, λοιπόν, γιὰ τὸν κόπο ποὺ κατέβαλε ὁ συγγραφέας του, ἀξίζει κανεὶς νὰ διαβάσει τὸ βιβλίο «Ὁ Πέραν Τριοβάσαλος: Συμβολὴ στὴν Ἱστορία του». Κεφάλαια τοῦ βιβλίου ὅπως τὸ «Ἀθλητικὰ Μεσοπολέμου» (σ. 33), «Δημοτικὸ Σχολεῖο» (σ. 54), «Ναυτιλία» (σ. 72), εἶναι σαφὲς ὅτι προέρχονται ἀπὸ ἀποδελτίωση παλιῶν ἐφημερίδων. Ἄλλα, ὅπως τὸ «Ἠλεκτροφωτισμὸς» (σ. 74), προέρχονται ἀπὸ ἔρευνα σὲ παλιὲς ἐφημερίδες ἀλλὰ καὶ στὰ ἀρχεῖα τῆς Κοινότητας Πέραν Τριοβασάλου. Ἄλλα, ὅπως τὸ «Πῶς ἔγιναν τὰ Περκάρικα» (σ. 10), προῆλθαν ἀπὸ τὴν προφορικὴ παράδοση, ἀπὸ ἀφηγήσεις παλιῶν Περατριοβασαλινῶν ποὺ κατέγραψε ὁ συγγραφέας. Καὶ ἄλλα, τέλος, ὅπως τὰ «Αʹ Παγκόσμιος Πόλεμος» (σ. 24), «Μεταλλωρύχοι στὴν Γαλλία» (σ. 29), «Βʹ Παγκόσμιος Πόλεμος» (σ. 35), «Ὀργανοπαίκτες καὶ Σουαρέδες» (σ. 49), βασίστηκαν κυρίως σὲ παλιότερες ἐργασίες καὶ βιβλία τοῦ συγγραφέα (γιὰ τὰ ὁποῖα, βέβαια, εἶχε χρειαστεῖ πάλι ἀποδελτίωση ἐφημερίδων, ἔρευνα σὲ ἀρχεῖα, καταγραφὴ μαρτυριῶν ἐπιζώντων ἀλλὰ καὶ τῶν ἀναμνήσεων τοῦ συγγραφέα τοῦ ἴδιου).

Ἡ περίοδος, λοιπόν, ἀπὸ τὴ δεκαετία τοῦ 1910-1920 καὶ ἕως τὶς ἡμέρες μας, καλύπτεται πολὺ ἱκανοποιητικὰ στὸ βιβλίο. Πάνω ἀπὸ 100 χρόνια παρουσιάζονται ἀναλυτικὰ, μὲ ἑνότητες καὶ κεφάλαια ποὺ καλύπτουν ἀκόμα καὶ τοὺς «Κλητῆρες τῆς Κοινότητος» (σ. 20), ἢ τὴν Ποίηση καὶ τὴν Τέχνη στὸν Πέραν Τριοβάσαλο! (σ. 43, 47). Ἰδιαίτερα μοῦ ἄρεσε, μιλῶντας γιὰ Ποίηση, ἡ διάσωση, ἀπὸ τὸν συγγραφέα, τῆς «ρίμας τοῦ Ρήγου», τὴν ὁποία κατέγραψε ὁ συγγραφέας πρὶν ἀπὸ 28 χρόνια καὶ δημοσιεύει τώρα (σ. 45-46). Ἀναμφίβολα, ἂν δὲν εἶχε γίνει αὐτὴ ἡ καταγραφὴ τότε ποὺ ἀκόμα ὑπῆρχε ἐν ζωῇ ἕνας ἄνθρωπος ποὺ τὴ θυμόταν, σήμερα τὴ ρίμα δὲ θὰ τὴ γνώριζε κανείς!

Ἀλλὰ αὐτὴ ἡ λεπτομερὴς καταγραφὴ αφορᾶ, ἀτυχῶς, μόνο στὰ τελευταῖα 100-110 χρόνια τῆς ὕπαρξης τοῦ Πέραν Τριοβασάλου. Μὲ πολὺ λιγότερες λεπτομέρειες καλύπτονται τὰ πρῶτα 100 χρόνια, δηλ. ἡ ἐποχὴ περίπου ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση καὶ ἔως τὶς ἀρχὲς τοῦ 20οῦ αἰώνα (1820-1910). Ἀλλὰ γιʼ αὐτὸ δὲ φταίει ὁ συγγραφέας: τὰ στοιχεῖα ποὺ ὑπάρχουν γιὰ τὸν Πέραν Τριοβάσαλο τῆς συγκεκριμένης περιόδου εἶναι, στὴν κυριολεξία, ἐλάχιστα. Τότε δὲν ὑπῆρχαν τοπικὲς ἐφημερίδες (γιὰ νὰ μπορέσει νὰ τὶς ἀποδελτιώσει κανείς), οὔτε φωτογραφίες, οὔτε καταγεγραμμένη ἱστορικὴ μνήμη. Καὶ ἐδῶ ὑπάρχει ἕνα μεγάλο κενὸ ποὺ δύσκολα καλύπτεται. Ὁ κ. Μπελιβανάκης συνέλεξε τὶς ἐλάχιστες ὑπάρχουσες μαρτυρίες καὶ τὶς παρουσιάζει στὴν ἀρχὴ τοῦ βιβλίου: καὶ αὐτὲς εἶναι ὅσα γράφει ὁ Ἰωσὴφ Χατζιδάκης γιὰ τὴν προέλευση τοῦ ὀνόματος «Τριοβάσαλος», ὅσα γράφει ὁ Ζαφείριος Βάος γιὰ τὴν ἵδρυση τῶν πρώτων Δήμων στὴ Μήλο τὸ 1833, ὅσα γράφει ὁ βαρῶνος Κωνσταντίνος Μπέλιος γιὰ τὸν πληθυσμὸ τῶν χωριῶν τῆς Μήλου τὸ 1837 καί, τέλος, τὰ στοιχεῖα τῶν ἐπίσημων ἀπογραφῶν πληθυσμοῦ γιὰ τὰ χωριὰ τῆς Μήλου τῶν ἐτῶν 1879, 1889, 1896 καὶ 1907. Περίπου 100 χρόνια ἱστορίας καὶ αὐτὰ εἶναι ὅλα ὅσα ἔχουμε!

Ἔχω τὴ γνώμη ὅτι αὐτὸ τὸ μεγάλο «κενὸ» τῶν 90-100 χρόνων ἱστορίας (μέσα στὸν 19ο αἰῶνα καὶ στὶς ἀρχὲς τοῦ 20οῦ) θὰ μποροῦσε ἴσως νὰ περιοριστεῖ λίγο περισσότερο, ἂν μέσα στὸ βιβλίο γινόταν ἀναφορὰ στὰ παλιὰ σπίτια τοῦ χωριοῦ. Εὐτυχῶς, ἐξακολουθοῦν νὰ στέκονται ὄρθια στὸν Πέραν Τριοβάσαλο παλιὰ πέτρινα σπίτια, ἔστω σὲ ἡμι-ερειπωμένη μορφή, πάνω ἀπὸ τὴν κεντρικὴ θύρα τῶν ὁποίων ἔκπληκτος ὁ περαστικὸς διαβάζει ἀκόμα χρονολογίες ὅπως «1869» ἢ «1870». Θὰ μποροῦσε νὰ γίνει μιὰ ἀναφορὰ στὰ ξύλινα πατώματα, στὶς τόσο χαρακτηριστικὲς ξύλινες ἐσωτερικὲς σκάλες καὶ στὶς «καταπακτὲς» ποὺ ὁδηγοῦσαν ἀπὸ τὸ ἰσόγειο στὸν ὄροφο. Θὰ μποροῦσε νὰ γίνει μιὰ ἀναφορὰ στὴν τόσο ἐμβληματικὴ «Καμάρα» ποὺ, πέραν τοῦ ὅτι ἀπεικονίζεται στὸ ἐξώφυλλο τοῦ βιβλίου, δὲν τυγχάνει ἄλλης μνείας μέσα στὸ κείμενο. Θὰ μποροῦσε ἴσως, τελικά, νὰ ὑπάρχει ἕνα ἰδιαίτερο κεφάλαιο στὸ βιβλίο, ἐπιγραφόμενο «Ἀρχιτεκτονική». Πιστεύω ὅτι μέρος τῆς ἱστορίας τοῦ Πέραν Τριοβασάλου καὶ μέρος τῆς ὀμορφιᾶς του, εἶναι αὐτὰ τὰ ἐλάχιστα παλιὰ πέτρινα σπίτια, ἀπεικάσματα μιᾶς ἐποχῆς ποὺ δὲν ὑπάρχει πιά, τόσο διαφορετικῆς ἀπὸ τὴ δική μας.

Πέρα ἴσως ἀπὸ τὸ κεφάλαιο «Ἀρχιτεκτονική» (ποὺ θὰ μποροῦσε ἐνδεχομένως νὰ προστεθεῖ σὲ μιὰ δεύτερη ἔκδοση) καὶ κάποια περισσότερα στοιχεῖα γιὰ τὴν περίοδο 1820-1910 (ἂν αὐτὰ μποροῦσαν νὰ βρεθοῦν κάπου), ἐλάχιστα ἄλλα θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ ζητήσει ἀπὸ ἕνα τέτοιο καλογραμμένο βιβλίο. Ὁ λόγος τοῦ συγγραφέα εἶναι ἁπλὸς καὶ λιτός, ἀνεπιτήδευτος, ὁ χωρισμὸς τῶν ἑνοτήτων προσεγμένος καὶ οἱ φωτογραφίες ἁπλᾶ ἐκπληκτικές! Νομίζω, μάλιστα, ὅτι κάποιες δημοσιεύονται γιὰ πρώτη φορά.

Τὸ βιβλίο «Ὁ Πέραν Τριοβάσαλος: Συμβολὴ στὴν Ἱστορία του» ἀποτελεῖ μιὰ ἐξαιρετικὴ προσθήκη στὴ σειρὰ τῶν ἐκδόσεων τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Μουσείου Μήλου. Ὁ κ. Μπελιβανάκης γιὰ ἄλλη μιὰ φορά, στὸ μέτρο τοῦ δυνατοῦ καὶ ἀξιοποιῶντας σχεδὸν στὸ μέγιστο τὰ διαθέσιμα στοιχεῖα, παραδίδει μαθήματα γραφῆς καὶ θέτει ὑψηλὰ τὸν πῆχυ στὴν ἱστοριογραφία τῶν χωριῶν τῆς Μήλου. Δὲ θὰ μποροῦσε παρὰ νὰ ἐλπίσει κανεὶς τὸ συγκεκριμένο βιβλίο νὰ γίνει ἐφαλτήριο γιὰ τὴ συγγραφὴ καὶ ἄλλων ἀνάλογων βιβλίων ποὺ νὰ πραγματεύονται τὴν ἱστορία καὶ τῶν ὑπόλοιπων χωριῶν τοῦ νησιοῦ.

Τὸ βιβλίο μπορεῖτε νὰ διαβάσετε (καὶ νὰ πραγματοποιήσετε, ἂν ἐπιθυμεῖτε, λήψη τοῦ σχετικοῦ ἀρχείου στὸν ὑπολογιστῆ σας) ἐδῶ.

Ἂν τυχὸν κάποιος-κάποια προτιμάει (ὅπως καὶ ὁ γράφων) τὸν παραδοσιακὸ τρόπο ἀνάγνωσης καὶ ἐπιθυμεῖ νὰ παραγγείλει ἕνα «χάρτινο» ἀντίτυπο τοῦ βιβλίου, ὑπάρχει καὶ αὐτὴ ἡ δυνατότητα. Ἔχουν τυπωθεῖ ἐλάχιστα ἀντίτυπα, διαθέσιμα στὰ τηλέφωνα 6909196571, 6946786323 (Ἐκκλησιαστικὸ Μουσεῖο Μήλου) καὶ 6932369407 (Ταμίας τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Μουσείου κ. Παῦλος Δεληνταδάκης).

Μία προεπισκόπηση τοῦ βιβλίου στὴ συνέχεια, γιὰ ὅσους-ὅσες τυχὸν ἐπιθυμοῦν ἕνα γρήγορο «ξεφύλλισμα»: