Η Απελευθέρωση της Μήλου και η ιστορία ενός ακορντεόν

Πηγή φωτογραφίας : United Nations Archives (UNA)

Reference code S-0800-0007-0007-00024

Title [Greece] UNRRA Medical Mission outside their headquarters on the Island of Milos – a former German barracks.

Με αφορμή την επέτειο από την παράδοση της γερμανικής φρουράς Μήλου (9 Μαΐου 1945) σε άνδρες του Ιερού Λόχου και την απελευθέρωση του νησιού, δημοσιεύσαμε στις 2 Μαΐου 2018 μέσω του Facebook το κείμενο που ακολουθεί.

Στις 3 Μαΐου του 1945, είχε πραγματοποιηθεί το εγχείρημα της αιχμαλώτισης των 6 Γερμανών στρατιωτικών του φυλακίου στο Κλήμα. Στα πλαίσια λοιπόν της επετείου της ιστορικής στιγμής της απελευθέρωσης αλλά και των γεγονότων που προηγήθηκαν, δημοσιεύουμε σήμερα μια φωτογραφία, τμήμα της ευρύτερης ερευνητικής μας προσπάθειας γύρω από την συγκεκριμένη περίοδο, επιχειρώντας έτσι να καταδείξουμε την σπουδαιότητα και την αξία των φωτογραφικών ντοκουμέντων, ιδιαίτερα στα σημεία που αυτά «τέμνονται» με τις ήδη γνωστές από την βιβλιογραφία αναφορές. Σημαντικό κεφάλαιο στην υπό επεξεργασία εργασία που ελπίζουμε σύντομα να εκδοθεί στο σύνολό της, καταλαμβάνει η δράση της UNRRA.
Η φωτογραφία λοιπόν προέρχεται από τα αρχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (UNA= United Nations Archives) που αναφέρονται στη δράση της UNRRA κατά την περίοδο που μελετάμε και φέρει τον αριθμό S-0800-0007-0007-00024:

Η μπροστινή όψη του χαρτιού πάνω στο οποίο βρίσκεται η φωτογραφία, αναγράφει: “supplies – stockpiles – Greece” και η πίσω όψη τα εξής: “UNRRA/5735 UNRRA Medical Mission outside their headquarters on the Island of Milos – a former German barracks” (η ιατρική αποστολή της UNRRA έξω από την έδρα της στο νησί της Μήλου – πρώην γερμανικές εγκαταστάσεις). Μια λεπτομέρεια στην οποία θα σταθούμε λίγο παραπάνω, είναι ο στρατιωτικός στα δεξιά της φωτογραφίας, που παίζει με ένα ακορντεόν. Το γενικό αίσθημα της χαράς που αποτυπώνεται στα πρόσωπα των εικονιζόμενων, αλλά και το γεγονός ότι η UNRRA (άρα και ο φωτογράφος του συγκεκριμένου στιγμιότυπου) κατέφθασε στο νησί αμέσως μετά την παράδοση της γερμανικής φρουράς, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μιλάμε για τις πρώτες ημέρες ελευθερίας στο νησί. Ας δούμε όμως κάποιες ήδη γνωστές και πολύτιμες πληροφορίες από εργασίες που έχουν δημοσιευτεί:

1. Στο έγγραφο Φ180/21.5.45 του αρχείου του Στρατηγού Δρακούλη Βασιλαράκου (βλ. σχετική εργασία του Γρ.Μπελιβανάκη στον έκτο τόμο των «Μηλιακών», σελ.351) διαβάζουμε την πληροφορία: «9.5.45. Το ΙΙ Τμήμα εισήρχετο εις Μήλον. Την επομένην μία ημιομάς πέντε Ιερολοχιτών υπό τον υπολ/γόν Βαγιακάκον εσυνόδευε 529 Γερμανούς αιχμαλώτους. Εν Μήλω 19 Μαΐου 1945. Ο Δ/της Αποσπάσματος Μιχ.Στεφάνου».
2. Επίσης, στο έγγραφο με αρ. Φ.15/22.5.45 διαβάζουμε τα εξής: «Ο υπολ/γός Βαγιακάκος Αθανάσιος αναφέρει στο ΙΙ Τμήμα του Ι.Λόχου ότι κατέχει ένα ακορντεόν, λάφυρο από τους Γερμανούς και το παραδίδει». Από αυτά τα δύο σημαντικά έγγραφα, βλέπουμε πως το ακορντεόν που παραδόθηκε στο τμήμα του Ι.Λόχου από τον υπολοχαγό Αθανάσιο Βαγιακάκο, προέρχεται από τους Γερμανούς.
3. Όπως διαβάζουμε στο βιβλίο του Γρ.Μπελιβανάκη «Οι Γερμανοί στη Μήλο, 1941-1945» (Αθήνα, 2011, σελ.328 κ.ε.), στις 3 Μαΐου είχε πραγματοποιηθεί η επιτυχής επιχείρηση απαγωγής των 6 ανδρών του Γερμανικού φυλακίου στο Κλήμα, «με την συνεργασία Ιερολοχιτών του κλιμακίου των στο Χάλακα και κατοίκων». Προς το τέλος της εξιστόρησης του περιστατικού διαβάζουμε πως «ανάμεσα στους αιχμαλώτους ήταν και ο δ/της του κλιμακίου, ένας πολύ γνωστός και συμπαθής στους κατοίκους, λοχίας, ο Γουσταύος (Gustav Jahn), που ήταν από τους μεγαλύτερους στην ηλικία, και μιλούσε αρκετά καλά τα ελληνικά…». Στη συνέχεια, ο Μπελιβανάκης παραθέτει ορισμένες πληροφορίες που του είχε αποστείλει με επιστολή του, ο ίδιος ο Βασιλαράκος: «Μαζί μας είχαμε και τους Γερμανούς αιχμαλώτους του φυλακίου του Κλήματος με επικεφαλής τον δεκανέα Χανς, ο οποίος είχε εις χείρας του ένα ακορντεόν και έπαιζε διάφορα κομμάτια μουσικής…».
4. Στο τέλος της περιγραφής του εγχειρήματος στο Κλήμα, ο Γ.Μ.Χαλκουτσάκης (στο βιβλίο του «Η Μήλος στην κατοχή», 1995, σελ.166-7) μας πληροφορεί: «…Ο καϋμένος ο χοντρο-Γουσταύος έκαμε τη διαδρομή ξυπόλητος γιατί δεν είχε προφθάσει να βάλει τις μπότες του, όπως έκαμαν οι άλλοι. Είχε πάρει όμως το ακορντεόν του». Για το περιστατικό μας πληροφορεί επίσης και ο Ι.Καβρουδάκης στο «ημερολόγιο Γερμανικής Κατοχής» που δημοσίευσε και σχολίασε ο Μπειβανάκης στον πέμπτο τόμο των Μηλιακών (2003, σελ.129 κ.ε).
5. Αναλυτική περιγραφή των γεγονότων στο Γερμανικό φυλάκιο του Κλήματος, δημοσίευσε σε άρθρο του στην εφημερίδα «Μήλος» ο Μπελιβανάκης (φύλλο 212/1.6.1996). Μας πληροφορεί μεταξύ άλλων, (σύμφωνα με περιγραφή του Στ.Κολιαράκη που συμμετείχε στο εγχείρημα) ότι «σε ένα σπιτάκι ήταν οι 5 Γερμανοί και σε ένα άλλο, στο σύρμα του Τάκη του Γιωργάλα, έμενε ο Γουσταύος που τον πιάσανε ο Μαθιουδάκης με τον Κολιαράκη. “Φίλε μου σιγά-σιγά. Να βάλω παπούτσια” έλεγε ο Γουσταύος που ήξερε αρκετά τα Ελληνικά. Δεν τους άφησαν ούτε να ντυθούν. Πέταξαν από το μπαλκονάκι κάτω κάτι ρούχα, κάτι παπούτσια, ότι βρέθηκε και στα γρήγορα. Επήραν μαζί τους όπλα των συλληφθέντων καθώς και το ακορντεόν του Γουσταύου που τους παρακάλεσε ιδιαιτέρως γι’ αυτό».

Θα μπορούσαμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι το εικονιζόμενο ακορντεόν είναι το λάφυρο από την επιχείρηση στο Κλήμα και ο προκάτοχός του, πριν φθάσει στα χέρια του ιερολοχίτη Βαγιακάκου, ήταν ο χοντρο-Γουσταύος που μας αναφέρουν οι παραπάνω πηγές. Φυσικά, κάθε σχολιασμός της φωτογραφίας που παραθέτουμε, είναι ευπρόσδεκτος, προκειμένου να βοηθηθεί περαιτέρω η έρευνά μας.

Πηγή : https://nikitaspsathas.wordpress.com