Για τα 75 χρόνια από την απελευθέρωση της Μήλου

Μιὰ προφητεία ἦταν γνωστὴ σὲ παλιότερες ἐποχὲς στὴ Μῆλο καὶ ἀναφερόταν σὲ κάποιον πόλεμο· τὴ γνώριζαν οἱ παλιότεροι, εἰδικὰ οἱ Ἀδαμαντινοί, χωρὶς νὰ ξέρουν ποιὸν πόλεμο ἐννοοῦσε. Ἡ προφητεία ἔλεγε: «ὁ Πόλεμος θὰ τελειώσει στὴν Κάναβα».

Ἀπὸ τὸ «Ἡμερολόγιο Γερμανικῆς Κατοχῆς» ποὺ κρατοῦσε ὁ Γιάγκος Καβρουδάκης, τότε Πρόεδρος τῆς Κοινότητας Ἀδάμαντα:

«18.10.1944: (…) Κατὰ τὴν χθεσινὴν ραδιοφωνικὴν ἐκπομπὴν Λονδίνου, ἀνεκοινώθη ὅτι ὅλαι αἱ Κυκλάδες εἶναι ἐλεύθεραι πλὴν τῆς Μήλου, Ρόδου, Κῶ, Πάτμου, Λέρου καὶ μικρὸν τμῆμα τῆς Β.Δ. Κρήτης. Ὑπάρχει μία παλαιὰ προφητεία: ὅτι “ὁ πόλεμος θὰ τελειώση στὴν Κάναβα”. Μήπως πρόκειται νὰ ἐπαληθεύση; Μήπως, λοιπόν, μείνομεν τελευταῖοι;».[1]

Συμπληρώνονται σήμερα, 9 Μαΐου 2020, ἀκριβῶς 75 χρόνια ἀπὸ τὴν ἡμέρα ποὺ τμῆμα τοῦ Ἱεροῦ Λόχου ἀποβιβαζόταν στὴ Μῆλο, τερματίζοντας καὶ ἐπίσημα τὴν περίοδο τῆς γερμανικῆς κατοχῆς. Ὑπὸ κανονικὲς συνθῆκες ὁ Δῆμος Μήλου θὰ ἔπρεπε νὰ προβεῖ σὲ σειρὰ ἐορταστικῶν ἐκδηλώσεων γιὰ τὰ «Ἐλευθέρια». Ὅμως, σὲ ἐποχὴ πανδημίας καὶ ἐνῶ γύρω μας ἐξακολουθοῦν νὰ χάνονται ἄνθρωποι, νὰ ἰσχύουν ἀπαγορεύσεις καὶ τὸ (ἄμεσο) μέλλον νὰ εἶναι ἀβέβαιο, οἱ ὅποιοι ἐορτασμοὶ ἀναβάλλονται, μοιραῖα. Δὲν «ἀναβάλλεται», ὅμως, καὶ δὲν περνάει σὲ δεύτερη μοῖρα ἡ ἱστορικὴ μνήμη ἑνὸς τέτοιου σημαντικοῦ γεγονότος. Ἡ «Φωτοθήκη», τιμῶντας τὴν ἐπέτειο, παρουσιάζει ἕνα ἔγγραφο ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο Εὐαγγέλου Καμπούρη, σχετικὸ μὲ τὶς ἡμέρες ἐκεῖνες.

Τὸ κείμενο τοῦ ἀνωτέρω ἐγγράφου:

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ                                           Ἐν Μήλῳ τῇ 6 Μαΐου 1945
ΕΠΑΡΧΙΑ ΜΗΛΟΥ

Ἀριθ. πρωτ. 99

Α  Ν  Α  Κ  Ο  Ι  Ν  Ω  Σ  Ι  Σ
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ
        Ὕστερα ἀπὸ τέσσαρα χρόνια (6 Μαΐου 1941) ἡ Γερμανικὴ κατοχὴ καὶ ἐπὶ τῆς Νήσου Μήλου ἔπαυσε ὑφισταμένη ἀπὸ τῆς χθές, μετὰ τὴν ὑπογραφὴν τῆς ἀνακωχῆς μετὰ τῶν γενναίων μας Συμμάχων καὶ τῆς Γερμανικῆς Διοικήσεως τῶν Νήσων τοῦ Αἰγαίου. ‒
        Ἡ μεγάλη αὐτὴ εἴδησις συμπίπτουσα μὲ τὴν μεγαλυτέραν ἑορτὴν τοῦ Χριστιανισμοῦ, πληρεῖ τὰς καρδίας ὅλων μας χαρᾶς καὶ ὑπερηφανείας. ‒
        Ὁ Λαὸς καλεῖται νὰ δείξῃ κατὰ τὰς παρούσας στιγμὰς πειθαρχίαν πρὸς ἀποφυγὴν διασαλεύσεως τῆς τάξεως καὶ τὴν ἁρμόζουσαν στάσιν ἔναντι τῶν Γερμανῶν Ἀξιωματικῶν καὶ Στρατιωτῶν, μέχρι τῆς ἀφίξεως ἐνταῦθα τῶν Ἑλληνικῶν καὶ Συμμαχικῶν Στρατευμάτων.
        ΖΗΤΩ Η ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΜΗΛΟΣ.
                            Ο
                            ΕΠΑΡΧΩΝ ΜΗΛΟΥ
                           [Τ.Σ.]
                                                ΕΜΜΑΝ. ΖΕΡΒΟΥΔΑΚΗΣ
Τὸ κείμενο τοῦ ἐγγράφου αὐτοῦ δημοσιεύτηκε γιὰ πρώτη φορὰ τὸ 1980, στὴν ἐφημερίδα «Μῆλος» τοῦ Γρηγόρη Μπελιβανάκη (φύλλο 44, 31.05.1980, σελ. 1). Ἀναδημοσιεύτηκε τὸ 2011 στὸ βιβλίο τοῦ Γρηγόρη Μπελιβανάκη Οἱ Γερμανοὶ στὴ Μῆλο 1941-1945 (σελ. 333).[2] Παρὰ ταῦτα, μόνο τὸ κείμενο τοῦ ἐγγράφου ἦταν μέχρι σήμερα γνωστὸ, μὲ τὸ πρωτότυπο νὰ ἀγνοεῖται (ἢ νὰ μὴν ἔχει δημοσιευτεῖ). Ἡ σχετικὰ πρόσφατη, λοιπόν, ἀνακάλυψη τοῦ ἀρχείου Εὐαγγέλου Καμπούρη ἦταν εὐτύχημα, ἀφοῦ, μεταξὺ ἄλλων ἐγγράφων καὶ ὑλικοῦ τῆς ἐποχῆς, περιελάμβανε καὶ τὸ παρὸν ἔγγραφο, τὸ πρωτότυπο ἴσως (ἢ ἕνα ἀπὸ τὰ λίγα σύγχρονα ἀντίγραφα) τῆς «Ἀνακοινώσεως» τοῦ Ζερβουδάκη.
Ὁ κόσμος τῆς Μήλου γιόρτασε μὲ ἕνα μοναδικὸ τρόπο ἐκεῖνο τὸ Πάσχα, τὴν Κυριακὴ 6 Μαΐου 1945. Ἤδη ἀπὸ τὸ Μεγάλο Σάββατο, 5 Μαΐου, εἶχε κυκλοφορήσει στὸ νησὶ ἡ φήμη ὅτι οἱ Γερμανοὶ θὰ παραδίδονταν. Τὴν ἡμέρα ἐκείνη σημειώθηκαν οἱ τελευταῖες ἐχθροπραξίες στὴ Μῆλο. Ὁ Γιάγκος Καβρουδάκης, ὁ συγγραφέας τοῦ «Ἡμερολογίου Γερμανικῆς Κατοχῆς», ἔγραφε:

«5.5.1945. 4.25. Ἑλληνικὰ καταδιωκτικὰ πολυβολοῦν τὸν Τράχηλαν. Ἀκολουθοῦν ρουκετοβόλα καὶ βομβαρδιστικὰ καὶ μετʼ ὀλίγον αἱ βολαὶ πίπτουν βροχηδὸν ἐπὶ τοῦ βουνοῦ. Οὐδεμία ἀπόκρισις. Ἕνας Γερμανὸς στρατιώτης παρακολουθεῖ τὸ θέαμα ἀπὸ τοὺς Μύλους τῆς Τρυπητῆς ὡς ἁπλοῦς θεατής. Ἐρωτηθεὶς δηλώνει “φινὶς πόλεμος!”».[3]

Τὴν ἐπομένη, Κυριακὴ τοῦ Πάσχα, ἡ φήμη γιὰ τὴν παράδοση τῶν Γερμανῶν ἐπιβεβαιώθηκε ἐπισήμως, μὲ τὴν «Ἀνακοίνωση» τοῦ ἐπάρχου Ζερβουδάκη. Ἡ προσμονὴ τῆς ἀπελευθέρωσης σὲ ἕνα μοναδικὸ συνδυασμὸ μὲ τὴν Ἀνάσταση, «γέμιζε μὲ χαρὰ τὶς καρδιὲς ὅλων», ὅπως ἔγραφε ὁ Ζερβουδάκης. Πράγματι, ὁ συμβολισμὸς καὶ ἡ σύμπτωση τῶν ἡμερῶν ἦταν μοναδικοί. Ὁ Γιάγκος Καβρουδάκης περιέγραψε μὲ τὸν δικό του, ὀμολογουμένως ἔξοχο τρόπο, τὰ ὅσα ἔλαβαν χώρα ἐκεῖνο τὸ βράδυ τῆς Ἀνάστασης, 5 πρὸς 6 Μαΐου τοῦ 1945:

«Ἡ νύχτα!! Ἡ πρώτη νύχτα τῆς Ἐλευθερίας, ἔπειτα ἀπὸ 4 χρόνια! Αὐθόρμητα, δειλὰ στὴν ἀρχή, πλούσια ἔπειτα καὶ θαρραλέα, ξυπνᾶ ἡ χαρὰ μέσα στὸ πέπλο τῆς σκοτεινῆς ἐσπέρας. Ἕνα φῶς λάμπει στὴν Ἁγία Μαρίνα, ἕνα ἄλλο προβαίνει στὴν ἄκρα τῆς Τρυπητῆς ὅπου κατοικοῦν οἱ Ἀδαμαντινοί, οἱ ἐξόριστοι τοῦ πολέμου. Τὰ δύο φῶτα ἀντικρίζονται, ἀναγνωρίζονται, κινοῦνται συνθηματικά, ἕνα ἄλλο φῶς ἀνατέλλει στοὺς Τριοβασάλους, μιὰ ὁλόκληρη φωτάρα! Σε λίγο ὁ Τριοβάσαλος (Ἅγιος Γεώργιος) πλέει σʼ ἄσπρα λαμπερὰ φῶτα. Βρέθηκα στοὺς Μύλους τῆς Τρυπητῆς αὐτὴν τὴν ὥρα. Ζητῶ μιὰν ἀγκαλιὰ βέργες. Μοῦ τὶς φέρνουν πρόθυμα. Τὶς στήνω στὴ μέση τοῦ δρόμου καὶ τοὺς βάζω φωτιά! Σὲ λίγο ὅλο τὸ νησὶ πλημμυρίζει φῶτα! Βαρελότα ἀκούγονται ἀπὸ τὸν Τριοβάσαλο καὶ σὲ λίγο ἀκούγεται ὁ κρότος ἐκρήξεων δυναμιτῶν, οἵτινες ταράζουν τὴν ἀτμόσφαιραν. Παντοῦ ἀνάβουν φωτιές, στὰ ἀκρογιάλια, στοὺς κάμπους, στὰ κορφοβούνια, παντοῦ! Μία γραμμὴ ἀπὸ φωτιὲς σὲ κανονικὲς ἀποστάσεις. Νὰ οἱ καμπάνες. Μακρινὲς στὴν ἀρχή, ἀπὸ τὴν Ζεφυρίαν ἢ ἀπὸ τὸν Ἀδάμαντα. (…) Οἱ Τριοβάσαλοι κατάφωτοι, προεξάρχουν στὶς κωδωνοκρουσίες, τοῦ θορύβου καὶ τῆς χαρᾶς. Ἡ Πλάκα ἀπαντᾶ μὲ λίγα φῶτα, ἀλλὰ καὶ αὐτὴ μὲ τὶς καμπάνες της. Ὁ Ἱερεὺς τῆς Τρυπητῆς διστάζει, ἀλλὰ στὸ τέλος οἱ Τρυπητιανοὶ παραβιάζουν τὴν πόρτα τῆς ἐκκλησίας καὶ ἡ καμπάνα τοῦ Ἁγίου Νικολάου ἀκούγεται καὶ αὐτὴ μέσα στὴν γενικὴ φωνὴ τῆς ἀγαλλίασης. (…) Εἰς τὴν λειτουργίαν ἀνεγνώσθη (8 μ.μ.) ἡ ἀνακοίνωσις τοῦ Ἐπάρχου περὶ ἀνακωχῆς ἀπὸ χθὲς καὶ τῆς ταυτοχρόνου παύσεως τῆς Γερμ. Κατοχῆς».[4]

Ἡ «ἀνακοίνωσις τοῦ Ἐπάρχου» γιὰ τὴν ὁποῖα μιλάει ὁ Καβρουδάκης, εἶναι ἀκριβῶς τὸ ἔγγραφο τῆς παρούσας ἀνάρτησης. Διαβάστηκε τὸ ἀπόγευμα τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα καὶ ἔδωσε τὸ σύνθημα γιὰ τοὺς πανηγυρισμούς, τὴ φωταγώγηση καὶ τὶς κωδονοκρουσίες σʼ ὁλόκληρο τὸ νησί. Ἀλλὰ ἡ Μῆλος ἔπρεπε νὰ περιμένει λίγες μέρες ἀκόμα, ἔως ὅτου ὁλοκληρωθοῦν οἱ ἀπαραίτητες διαβουλεύσεις γιὰ τὴν παράδοση τῶν γερμανικῶν δυνάμεων. Στὶς 8 Μαΐου 1945 συναντήθηκαν στὰ Πολλώνια ὁ Γερμανὸς Διοικητὴς τῆς Φρουρᾶς Μήλου Γκέοργκ Κνάουερ [Georg Knauer] μὲ τὸν Ἕλληνα Διοικητῆ τοῦ Ἱεροῦ Λόχου Δρακούλη Βασιλαράκο. Συμφωνήθηκε παράδοση τῶν Γερμανῶν ἄνευ ὄρων, ἡ ὁποῖα θὰ ἄρχιζε ἕνα λεπτὸ μετὰ τὰ μεσάνυχτα τῆς ἴδιας ἐκείνης νύχτας.

Ἀπὸ τὸ «Ἡμερολόγιο Γερμανικῆς Κατοχῆς» τοῦ Γιάγκου Καβρουδάκη:

«8 Μαΐου 1945. (…) Ἐν Τρυπητῇ σήμερον ἐγένετο ἡ πρώτη μεταπολεμικὴ λιτανεία. Τὸ Λονδῖνον (…) ἀνεκοίνωσεν ὅτι ὁ τελευταῖος βομβαρδισμὸς τῆς συμμαχικῆς ἀεροπορίας ἔλαβε χώραν τὸ Μεγ. Σάββατον “ἐπὶ τῆς νήσου Μήλου”, δηλ. ἡ τελευταῖα πράξις τοῦ πολέμου ἔλαβε χώραν ἐν Μήλῳ. Οὕτω ἐξεπληρώθη ἡ παλαιὰ προφητεία, ὅτι ἐν Μήλῳ (Κάναβα) θὰ τελειώση ὁ πόλεμος».[5]

Ἡ Κάναβα ἦταν τὸ λιμάνι τῆς μεσαιωνικῆς πρωτεύουσας τῆς Μήλου, τῆς σημερινῆς Ζεφυρίας, ἡ ὁποῖα ἀκόμα καὶ σήμερα ὀνομάζεται «Χώρα». Ἡ «Κάναβα», συνεκδοχικά, θὰ μποροῦσε νὰ συμβολίζει, ἔτσι, ὁλόκληρη τὴ Μῆλο. Ὅμως, θὰ μποροῦσε νὰ ἐρμηνευτεῖ καὶ ἀλλιῶς ἡ προφητεία: ὅτι «ὁ Πόλεμος θὰ τελειώσει στὸ λιμάνι», τὸ ὁποῖο, στὰ νεώτερα χρόνια, μεταφέρθηκε στὸν Ἀδάμαντα.

Στὶς 10:00′ π.μ. τῆς 9ης Μαΐου 1945, τὸ ΙΙ Τμῆμα τῆς Βʹ Μοίρας τοῦ Ἱεροῦ Λόχου[6] ἀποβιβαζόταν στὸν Ἀδάμαντα, καταλύοντας καὶ πρακτικὰ τὴ γερμανικὴ κατοχή. Ἡ Μῆλος ἦταν ἕνα ἀπὸ τὰ τελευταῖα σημεῖα τῆς Εὐρώπης στὰ ὁποῖα τερματιζόταν ὁ πόλεμος. Καὶ τερματιζόταν, ἀκριβῶς, «στὸ λιμάνι». Ἡ παλιὰ προφητεία εἶχε ἐκπληρωθεῖ.

Υ.Γ.
Ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὰ γραπτὰ τοῦ Γιάγκου Καβρουδάκη, ἑνὸς πάντα ἀξιόπιστου συγγραφέα καὶ αὐτόπτη παρατηρητῆ τῶν γεγονότων, θέλησα νὰ διασταυρώσω καὶ ἀπὸ ἄλλη πηγὴ ἂν ὄντως κυκλοφοροῦσε κάποτε στὴ Μῆλο μιὰ παλιὰ προφητεία ποὺ ἀναφερόταν σὲ κάποιον πόλεμο ποὺ θὰ τελείωνε «στὴν Κάναβα». Ἀπευθύνθηκα στὸν κο Γρηγόρη Μπελιβανάκη, τὸν μόνο ἴσως ἄνθρωπο ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ μὲ πληροφορήσει σχετικά, τελευταῖο ἴσως ἀπὸ τοὺς παλιοὺς Ἀδαμαντινούς, σήμερα 91 ἐτῶν. Σὲ ἐρώτησή μου ἂν γνώριζε κάτι σχετικὰ μὲ τὴν «προφητεία», ὁ κος Μπελιβανάκης μοῦ ἀπάντησε πολὺ χαρακτηριστικά, στὶς 8 Μαΐου 2020:

«Τὶ μου θύμησες! Ναί. Τὴν ἔλεγαν πολλοὶ παλιοὶ Ἀδαμαντινοί. Θυμᾶμαι τὴν μητέρα μου ποὺ ἔλεγε πὼς εἰς τὴν Κάναβα θὰ τελειώσει (ἕνας) πόλεμος, “ἀφοῦ τὸ μοσχάρι πλεύσει (ἐπιπλεύσει) στὸ αἷμα!”».

[1] Ἰωάννης (Γιάγκος) Καβρουδάκης, «Ἡμερολόγιο Γερμανικῆς Κατοχῆς» (μὲ σχόλια Γρ. Μπελιβανάκη). Μηλιακὰ τόμ. Εʹ, σελ. 136.
[2] Καὶ στὶς δύο αὐτὲς δημοσιεύσεις, τὸ κείμενο τῆς «Ἀνακοίνωσης» τελειώνει ὡς ἐξῆς: «Ζήτω ἡ Ἐλευθέρα Μῆλος. Ὦ ναί! Ζήτω ἡ Ἐλευθέρα Μῆλος!». Ὅπως φαίνεται ὅμως ἀπὸ τὴ φωτογραφία, ἡ τελευταῖα φράση (μετὰ τὸ ἐπιφώνημα) δὲν ὑπάρχει στὸ ἔγγραφο ποὺ βρέθηκε στὸ ἀρχεῖο Καμπούρη.
[3] Μηλιακὰ τόμ. Εʹ, ὅπ.π. σελ. 163.
[4] Μηλιακὰ τόμ. Εʹ, ὅπ.π. σελ. 163-164. Ἀναδημοσίευση στὸ Γρηγόρης Μπελιβανάκης, Οἱ Γερμανοὶ στὴ Μῆλο 1941-1945, σελ. 332-333.
[5] Μηλιακὰ τόμ. Εʹ, ὅπ.π. σελ. 166.
[6] Ὁ «Ἱερὸς Λόχος» ἀποτελοῦσε τμῆμα τοῦ ἑλληνικοῦ τακτικοῦ στρατοῦ, ἀποτελούμενο ἀπὸ ἐθελοντές. Εἶχε καταδρομικὸ χαρακτῆρα. Μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῶν Ἀθηνῶν (12 Ὀκτωβρίου 1944) μονάδες τοῦ Ἱεροῦ Λόχου διατάχθηκαν νὰ συνδράμουν τὶς βρετανικὲς δυνάμεις γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση ὅσων νησιῶν τοῦ Αἰγαίου ἐξακολουθοῦσαν νὰ βρίσκονται ὑπὸ γερμανικὴ κατοχή.

Πηγή : https://melosphototheque.blogspot.com/

Αφήστε μια απάντηση