Home ΑΠΟΨΕΙΣ Κοτρωνάκης παύλος : «Ὁ Ἱ. Ν. Ἁγίου Γεωργίου στὸν Πέρα Τριοβάσαλο»: τὸ νέο βιβλίο τοῦ κ. Γρηγόρη Μπελιβανάκη.

Κοτρωνάκης παύλος : «Ὁ Ἱ. Ν. Ἁγίου Γεωργίου στὸν Πέρα Τριοβάσαλο»: τὸ νέο βιβλίο τοῦ κ. Γρηγόρη Μπελιβανάκη.

administrator3 Ιουλίου 202000877

Φωτογραφία από το βιβλίο του Γρηγόρη Μπελιβανάκη

Τὸ Ἐκκλησιαστικὸ Μουσεῖο Μήλου, στὴ σειρὰ τῶν ἐκδόσεων γιὰ τὴν ἱστορία τῶν ἐκκλησιῶν τοῦ νησιοῦ, κυκλοφόρησε ἤδη τὸ νέο βιβλίο τοῦ κ. Γρηγόρη Μπελιβανάκη σχετικὰ μὲ τὸν Ἅγιο Γεώργιο Πέραν Τριοβασάλου.

Ἡ συγγραφὴ καὶ διάθεση ἑνὸς βιβλίου ποὺ ἀφορᾶ σὲ ἕνα κομμάτι τῆς ἱστορίας τῆς Μήλου, ἀποτελεῖ σημαντικὸ γεγονὸς γιὰ τὸ νησί: πόσο μᾶλλον ὅταν πρόκειται γιὰ βιβλίο ποὺ προκύπτει μετὰ ἀπὸ προσπάθειες ἐτῶν καὶ συστηματικὴ ἔρευνα. Ἀκόμα περισσότερο, ὅταν πρόκειται γιὰ βιβλίο ποὺ διατίθεται δωρεάν, σὲ ἠλεκτρονικὴ μορφή. Θὰ σταθῶ στὸ σημεῖο αὐτὸ πρῶτα: γιατὶ εἶναι σαφὲς πὼς ὅταν κάποιος διαθέτει δωρεὰν τὸ βιβλίο του, δὲν ἀποβλέπει στὸ (ὅποιο) ὑλικὸ κέρδος. Θὰ ἐπισημάνω, ἐπιπλέον, ὅτι τέτοια βιβλία ποὺ προϋποθέτουν χρονοβόρα ἱστορικὴ ἔρευνα καὶ βαθιὰ γνώση τοῦ πραγματευόμενου θέματος, δὲν εἶναι εὔκολο νὰ γραφοῦν. Πρέπει νὰ διαθέτει ὁ συγγραφέας πολὺ ἐξειδικευμένες γνώσεις, ἀγάπη γιὰ τὴν ἱστορία, ἔφεση στὴν ἔρευνα καὶ, βέβαια, περίσσεια χρόνου.

Εἶναι εὐτύχημα γιὰ τὴ Μήλο ὅτι ὁ κ. Γρηγόρης Μπελιβανάκης διαθέτει ὅλα τὰ ὡς ἄνω. Γνωστὸς στοὺς «παροικοῦντες τὴν Ἱερουσαλήμ», δὲν ἀποτελεῖ ἔκπληξη ὅτι ἔγραψε ἕνα ἀκόμη βιβλίο ποὺ πραγματεύεται ἱστορικὸ θέμα τῆς Μήλου. Ἐπιπλέον, δὲν ἀποτελεῖ ἔκπληξη ἡ ποιότητα τοῦ βιβλίου (ἀπὸ ἄποψη περιεχομένου καὶ φωτογραφικῆς τεκμηρίωσης). Μολονότι ὑπάρχουν κάποια (δευτερεύοντα) σημεῖα ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ βελτιωθοῦν σὲ μιὰ ἑπόμενη ἔκδοση, ἡ γενικὴ εἰκόνα ποὺ ἀποκομίζει ὁ ἀναγνώστης (ἀκόμη καὶ ὁ ἀπαιτητικός) εἶναι κάτι παραπάνω ἀπὸ ἱκανοποιητική. Ὁ κ. Μπελιβανάκης παρουσιάζει τὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου μὲ σύστημα: ξεκινῶντας ἀπὸ τὴν ἱστορία τοῦ ναοῦ, ἐπεκτείνεται στὴν παρουσίαση τοῦ κτηρίου καὶ ἐστιάζει σὲ ἐπιμέρους σημεῖα ἐνδιαφέροντος, τόσο στὸ ἐξωτερικὸ ὅσο καὶ στὸ ἐσωτερικὸ τοῦ ναοῦ.

Βέβαια, δὲν εἶναι ἡ πρώτη φορὰ ποὺ κάποιος παρουσιάζει στὸ εὐρὺ κοινὸ τὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Τὸ ἐπεχείρησε πρῶτος ὁ Ἰωσὴφ Χατζιδάκης τὸ 1927 («Ἡ Ἱστορία τῆς νήσου Μήλου», σσ. 216-218, καὶ γιὰ ὅσους διαθέτουν τὴν ἐπανέκδοση τοῦ 1972, σσ. 265-268) καὶ ἔπειτα ὁ Ζαφείριος Βάος τὸ 1964 («Ναοὶ καὶ ναΰδρια τῆς Μήλου», σσ. 289-294). Ἀλλὰ ἀπὸ τὴν παρουσίαση τοῦ Χατζιδάκη ἔχουν ἤδη παρέλθει 93 χρόνια καὶ ἀπὸ τὴν παρουσίαση τοῦ Βάου 56! Ἦταν καιρὸς νὰ ὑπάρξει μιὰ «ἐπικαιροποίηση». Τὰ δεδομένα ἀλλάζουν, ἡ ἔρευνα προχωράει. Ὁ κ. Μπελιβανάκης, φυσικά, ἄντλησε στοιχεῖα τόσο ἀπὸ τὸν Χατζιδάκη ὅσο καὶ ἀπὸ τὸν Βάο· ἀλλὰ ἡ δικὴ του παρουσίαση εἶναι, μακράν, ἡ πιὸ μεθοδικὴ, ἡ πιὸ ἐκτενὴς καὶ ἡ πιὸ πλήρης – πέραν τοῦ ὅτι εἶναι, βέβαια, ἐπικαιροποιημένη. Ὁ κ. Μπελιβανάκης γράφει μιὰ μονογραφία: 64 σελίδες ἀφιερωμένες ἀποκλειστικὰ στὸν Ἅγιο Γεώργιο. Αὐτὸ ἐπιτρέπει στὸν κ. Μπελιβανάκη νὰ ἀναπτύξει τὸ θέμα του σὲ βάθος· ἀντίθετα, οἱ παλαιότερες προσεγγίσεις τοῦ Χατζιδάκη καὶ τοῦ Βάου δὲν εἶχαν τὸ ἴδιο εὖρος. Οἱ συγγραφεῖς αὐτοὶ δὲν ἔγραψαν μονογραφίες ἀλλὰ γενικότερα βιβλία, ἀφιερωμένα στὴν ἱστορία τῆς Μήλου ὁ Χατζιδάκης καὶ στὴν ἱστορία ὅλων τῶν ναῶν τῆς Μήλου ὁ Βάος, στὰ ὁποῖα, παρεμπιπτόντως, ἀναφέρθηκαν καὶ στὸν Ἅγιο Γεώργιο. Μοιραῖα, οἱ προσεγγίσεις τους καὶ οἱ ἀναφορές τους στὸν Ἅγιο Γεώργιο ἦταν πολὺ πιὸ περιορισμένες σὲ ἔκταση καὶ σὲ λεπτομέρειες.

Ἐκεῖνο ποὺ μοῦ ἄρεσε ἰδιαίτερα στὸ βιβλίο, εἶναι ὅτι ὁ κ. Μπελιβανάκης δὲν ἀρκεῖται μόνο στὴν ἁπλῆ παράθεση καὶ παρουσίαση στοιχείων καὶ δεδομένων, ἀλλὰ μπαίνει λίγο καὶ στὸ «πετσὶ» τοῦ ἀρχαιολόγου, προσπαθῶντας νὰ ἐρμηνεύσει προβλήματα καὶ νὰ δώσει ἀπαντήσεις σὲ ἐρωτηματικά. Ὁ κ. Μπελιβανάκης κατάφερε νὰ διαβάσει τὴν περίφημη «Ἐπιγραφὴ τοῦ Ἐπισκόπου», τὴν ὁποῖα πραγματεύεται στὴ σ. 50 τοῦ βιβλίου του: μιὰ ἰδιαίτερα προβληματικὴ καὶ δυσανάγνωστη μαρμάρινη ἐπιγραφή, τοῦ 17ου αἰ. ὅπως νομίζω, τὴν ὁποῖα βλέπουν οἱ πάντες ἐντοιχισμένη ἐξωτερικὰ στὸν νότιο τοίχο τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, ἀλλὰ ποὺ κανεὶς δὲν εἶχε καταφέρει μέχρι σήμερα νὰ διαβάσει!

Ἐκεῖ ὅμως ποὺ ὁ κ. Μπελιβανάκης πραγματικὰ ἐντυπωσιάζει μὲ τὴν παρατηρητικότητα, τὴν ἐπιμονὴ στὴ λεπτομέρεια καὶ τὴν ὀρθὴ κρίση, εἶναι στὴν περίπτωση τῆς «Ἐπιγραφῆς τῆς Μαργαρίτας», τὴν ὁποῖα ὁ κ. Μπελιβανάκης πραγματεύεται στις σσ. 48-49 τοῦ βιβλίου του. Πρόκειται γιὰ μιὰ ἐπίσης μαρμάρινη ἐπιγραφή, τοῦ 1600, χαραγμένη σὲ πλάκα ποὺ μεταφέρθηκε ἀπὸ τὴν Παλαιὰ Χώρα 250 χρόνια μετὰ τὴ χάραξή της, γιὰ νὰ χρησιμοποιηθεῖ, πλέον, ὡς οἰκοδομικὸ ὑλικὸ στὸν Ἅγιο Γεώργιο, τὴν ἐποχὴ ποὺ χτιζόταν ὁ ναός. Συγκεκριμένα, ἡ παλιὰ πλάκα μὲ τὴν πολύτιμη ἐπιγραφὴ χρησιμοποιήθηκε στὸ στρώσιμο τῆς αὐλῆς τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, χρησιμεύοντας, πλέον, ὡς πλάκα δαπέδου! Καὶ ἐκεῖ, στὴν αὐλή, παρέμεινε γιὰ τὰ ἐπόμενα 150 χρόνια, μὲ τὴν ἐπιγραφὴ ἐκτεθειμένη στὰ παπούτσια τῶν ἐκκλησιαζομένων… ποὺ λείαναν σταδιακὰ τὴν ἐπιφάνεια τῆς πλάκας, ἐξαφανίζοντας τὰ περισσότερα γράμματα! Ἤδη, τὴν ἐποχὴ τοῦ Χατζιδάκη (1927), ἡ πλάκα δύσκολα διαβαζόταν πλέον. Ὁ κ. Μπελιβανάκης ὄχι μόνο κατάφερε νὰ διαβάσει ὅ,τι εἶχε ἀπομείνει, ἀλλὰ μὲ λογικὲς σκέψεις μπόρεσε νὰ συμπληρώσει ἀρκετὰ ἐλλείποντα σημεῖα, μπόρεσε νὰ βγάλει νόημα ἀπὸ τὸ κείμενο καὶ νὰ προσδιορίσει ἀπὸ ποιὰ ἐκκλησία τῆς Παλαιᾶς Χώρας προερχόταν ἡ πλάκα! Σύμφωνα, λοιπόν, μὲ τὸν κ. Μπελιβανάκη, ἡ πλάκα βρισκόταν ἀρχικὰ στὴν περίφημη ἐκκλησία τῆς Παναγίας τῆς «Μονημερίτισσας», τὴν ὁποῖα γνωρίζουμε μόνο ἀπὸ φιλολογικὲς πηγὲς καὶ γιὰ τὴν ὁποῖα ὁ θρῦλος λέει ὅτι χτίστηκε (ἢ ἐπισκευάστηκε) σὲ μιὰ μόνο μέρα! Ὁ κ. Μπελιβανάκης μπόρεσε νὰ διαβάσει τὰ γράμματα «ΜΟΝΙΜΕΡΙ» πάνω στὴν παλιὰ πλάκα… καὶ γνωρίζοντας ἱστορία, ἔκανε τὴν ταύτιση, δίνοντας ὑλικὴ ὑπόσταση στὸν παλιὸ θρῦλο!

Τὸ βιβλίο «Ὁ Ἱ. Ν. Ἁγίου Γεωργίου στὸν Πέρα Τριοβάσαλο» κυκλοφορεῖ στὴ σειρὰ τῶν ἐκδόσεων τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Μουσείου Μήλου γιὰ τὴν ἱστορία τῶν ναῶν τοῦ νησιοῦ. Ὁ κ. Μπελιβανάκης ἔχει ἤδη συνεισφέρει στὴ σειρὰ αὐτὴ βιβλία γιὰ τοὺς ναοὺς τοῦ Ἁγίου Νικολάου στὴν Τρυπητή, τῆς Ἁγίας Τριάδας στὸν Ἀδάμαντα καὶ τῆς Κοίμησης τῆς Θεοτόκου στὸν Ἀδάμαντα. Τὸ νέο βιβλίο γιὰ τὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου στὸν Πέραν Τριοβάσαλο ἀποτελεῖ μιὰ ἰδιαίτερα εὐπρόσδεκτη προσθήκη στὴ σειρά, ἀπὸ ἕναν ἐρευνητῆ ποὺ κινεῖται μεθοδικὰ, σὲ βάθος χρόνου, ἀθόρυβα καὶ χωρὶς τυμπανοκρουσίες. Χαριζόμενοι στὴ μηλέϊκη κοινωνία, ὁ κ. Μπελιβανάκης καὶ τὸ Ἐκκλησιαστικὸ Μουσεῖο Μήλου προσφέρουν τὸ βιβλίο δωρεὰν σὲ κάθε ἐνδιαφερόμενο, σὲ ἠλεκτρονικὴ μορφή (ἀρχεῖο pdf).

Τὸ βιβλίο μπορεῖτε νὰ διαβάσετε (καὶ νὰ πραγματοποιήσετε, ἂν ἐπιθυμεῖτε, λήψη τοῦ σχετικοῦ ἀρχείου στὸν ὑπολογιστῆ σας) ἐδῶ.