Σαρακήνικο Τρεις μήνες μετά

Οι εικόνες είναι τουλάχιστον οδυνηρές: µπετονιέρες αδειάζουν τόνους τσιµέντου πάνω στον λευκό βράχο της Μήλου και σχεδόν έως εκεί που σκάει το κύµα, θεµελιώνοντας ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις πολυτελείας που θα αλλοιώσουν για πάντα και ανεπανόρθωτα ένα µοναδικής φυσικής οµορφιάς τοπίο. Κι όµως, αυτό συµβαίνει σήµερα στη Μήλο! Ερήµην του παγώµατος που έχει επιβάλει το υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος για τις νέες άδειες ανέγερσης και τα όποια άλλα µέτρα ανακοίνωσε εσπευσµένα το κράτος, αντιδρώντας στον σάλο που προκλήθηκε από τις αποκαλύψεις του «ΘΕΜΑτος» για τη δηµιουργία τουριστικών συγκροτηµάτων σε περιοχές της Μήλου που έπρεπε να προστατεύονται από οποιουδήποτε είδους δόµηση.

Εν προκειµένω, οι εργασίες κατασκευής συνεχίζονται, χωρίς το παραµικρό πάγωµα, στην παραλία του Μύτακα για τη γιγάντωση του ήδη υπάρχοντος συγκροτήµατος «Domes White Coast». Ο Μύτακας απέχει µόλις µερικές εκατοντάδες µέτρα από το περίφηµο Σαρακήνικο, απ’ όπου ξεκίνησαν η κατακραυγή και ο θόρυβος για τις εκσκαφές ενός βραχώδους σχηµατισµού των Κυκλάδων ηλικίας εκατοµµυρίων ετών και απαράµιλλου φυσικού κάλλους.

Μάλιστα, παρόµοιες περιπτώσεις εντοπίζονται σε περίπου 50 διαφορετικά επενδυτικά σχέδια στη Μήλο!

Φωνή βοώντος

Τις τελευταίες ηµέρες οι απεγνωσµένες δηµόσιες διαµαρτυρίες του δηµάρχου Μήλου Μανώλη Μικέλη επιβεβαιώνουν αποκαρδιωτικά τις πιο απαισιόδοξες προβλέψεις για την τύχη του Σαρακήνικου, του Μύτακα, της Αχιβαδολίµνης και των άλλων παράλιων περιοχών που απειλούνται ή καταστρέφονται ήδη. Σε δηλώσεις του προς τα ΜΜΕ, ο κ. Μικέλης καταγγέλλει την απόλυτη στασιµότητα σε ό,τι αφορά τις κρατικές ενέργειες ενάντια στην επέλαση της οικοδόµησης τεράστιων για τις αναλογίες της Μήλου τουριστικών µονάδων, πολυτελών resorts κ.λπ.

Η απουσία δυναµικών ενεργειών – τουλάχιστον εµφανών – εκ µέρους του αρµόδιου υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας πρακτικά αφήνει τον τοπικό δήµο ως τον µόνο φορέα που πασχίζει να προβάλει αντίσταση στο τσιµέντωµα του φυσικού πλούτου.

Είτε µε προσφυγές στη Δικαιοσύνη και διαβήµατα προς την Πολιτεία διατυπώνοντας το αίτηµα για άµεση και οριστική ανάκληση αδειών οικοδόµησης και διακοπή των εν εξελίξει εργασιών, είτε µε τη µαταίωση projects που επί του παρόντος βρίσκονται στη φάση της προέγκρισης, όπως οι νέες µονάδες στην Αχιβαδολίµνη και στον Προβατά. Πρόκειται για δύο αµµώδεις παραλίες ενταγµένες στο δίκτυο προστατευόµενων περιοχών Natura 2000 ως υδροβιότοποι πολύ υψηλού οικολογικού ενδιαφέροντος και σταθµοί στα δροµολόγια µεταναστευτικών πτηνών.

Ο δήµαρχος αποτυπώνει την πραγµατική κατάσταση στα φυσικά µνηµεία της Μήλου, όπως αυτή διαµορφώνεται περίπου δύο µήνες µετά τις υπουργικές αποφάσεις για το πάγωµα έκδοσης νέων οικοδοµικών αδειών. Στην παρούσα φάση, καθώς πλησιάζει η συµπλήρωση τριµήνου από τις αποκαλύψεις του «ΘΕΜΑτος» για τη σκανδαλώδη ανέγερση πεντάστερου τουριστικού συγκροτήµατος πάνω στα βράχια του Σαρακήνικου, το πάγω-µα είναι ο όρος που ισχύει κατά κυριολεξία µεν, εντείνει την ανησυχία δε γύρω από τι µέλλει γενέσθαι εφεξής. Διότι, κατόπιν των αντιδράσεων της κοινής γνώµης αλλά και των φορέων του Δηµοσίου σε κεντρικό και αυτοδιοικητικό επίπεδο, οι εργασίες εκσκαφής, θεµελίωσης ή επέκτασης υπαρχουσών εγκαταστάσεων κ.λπ. στη Μήλο όντως διεκόπησαν. Αλλά µόνο στο Σαρακήνικο και µόνο προσωρινά, όπως φαίνεται.

Εκεί αποµένουν οι ξυλότυποι και ο οπλισµός για τα θεµέλια που έχουν σκαφτεί ήδη στα σπλάχνα του βράχου, καθώς και µεγάλος αριθµός από µπετόβεργες, οι οποίες αποµένουν σωριασµένες στο έδαφος. Εν αναµονή αποφάσεων, οι οποίες, ας σηµειωθεί, δεν έχουν ληφθεί ακόµη από το ΥΠΕΝ. Δεδοµένου ότι η προσωρινή διακοπή δεν ισοδυναµεί επ’ ουδενί µε τελειωτική ανάκληση της άδειας ανέγερσης. Ως εκ τούτου, η επένδυση στο Σαρακήνικο, καθ’ όλα νοµότυπη, κατά τον επιχειρηµατία που δραστηριοποιείται εκεί, είναι µετέωρη προς το παρόν – και ίσως επ’ αόριστον.

Φαραωνικά έργα

Τα έργα επέκτασης του «Domes White Coast» εξακολουθούν κανονικά, φτάνοντας έως το χείλος της παραλίας. Ο στόχος είναι η ταχύτερη δυνατή υλοποίηση ενός σχεδίου που, όπως προβλέπεται, σχεδόν θα εξαπλασιάσει τις δυνατότητες φιλοξενίας του, καθώς οι 30 υπάρχουσες σουίτες θα αυξηθούν στις 171!

Επιπλέον, θα κατασκευαστούν πισίνες συνολικής επιφάνειας περίπου 2.000 τ.µ., γεγονός που θέτει επιπλέον ζητήµατα, εφόσον η Μήλος έχει ήδη σοβαρό πρόβληµα λειψυδρίας.

Ο Δήµος Μήλου έχει υποβάλει επανειληµµένα αιτήµατα για τη διενέργεια επιτόπιων ελέγχων στις επίµαχες κατασκευές από κλιµάκια του ΥΠΕΝ, της Πολεοδοµίας Σύρου, της Κτηµατικής Υπηρεσίας κ.ο.κ. Μέχρι στιγµής, ουδείς εκπρόσωπος των συναρµόδιων δηµόσιων υπηρεσιών έχει εµφανιστεί.

Παράλληλα, ο ιδιαίτερα δραστήριος Οµιλος Φίλων Βουνού & Θάλασσας Μήλου κατέθεσε προσφυγή ενώπιον του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας κατά του Ελληνικού Δηµοσίου αµφισβητώντας τη νοµιµότητα της άδειας επέκτασης που χορηγήθηκε στο «Domes White Coast». Συγκεκριµένα, ο Οµιλος Φίλων προσβάλλει την Απόφαση Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων (ΑΕΠΟ) µε επιχειρήµατα όπως ότι η επέκταση του υφιστάµενου συγκροτήµατος έρχεται σε αντίθεση µε την πρόταση του Δήµου Μήλου για το Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) του νησιού, το οποίο έχει κατατεθεί στο ΥΠΕΝ.

Η πρόταση αυτή προβλέπει µέγιστο αριθµό κλινών τις 150, σε µέγιστο εµβαδόν οικοπέδου 2.500 τ.µ. Το «Domes White Coast» επεκτείνεται σε οικόπεδο 29.421,73 τ.µ. (από τα οποία θα κτιστούν τα 5.573,72 τ.µ.), ενώ οι κλίνες θα ανέρχονται τελικά σε 271. Και, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, µεταξύ άλλων, στο κείµενο της προσφυγής, «η επέκταση αυτή έχει ένα τεράστιο µέγεθος, πρωτόγνωρο για τις υφιστάµενες τουριστικές επενδύσεις της Μήλου και δεν συνάδει µε το γενικότερο δοµηµένο οικιστικό περιβάλλον του νησιού.

Χωροθετείται σε περιοχή εκτός σχεδίου πόλεως, εκτός ορίων οικισµού και θα προκαλέσει µη αντιστρεπτή αλλοίωση (ή και καταστροφή) του χαρακτηριστικού τοπίου της περιοχής, υποβάθµιση του ιδιαίτερου οικοσυστήµατος που λειτουργεί στη χορτολιβαδικής µορφής έκταση του γηπέδου κ.λπ.».

Το πάγωµα Σκυλακάκη

Η περίπτωση του «Domes White Coast», καθώς και εκείνη στο Σαρακήνικο είναι ενδεικτικές των όρων που διαµορφώνονται στο παρόν και το µέλλον της Μήλου – αλλά όχι µόνο, καθώς παρόµοιες συνθήκες ισχύουν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας όπου υπάρχουν περιθώρια τουριστικής ανάπτυξης µε τις αντίστοιχες ευκαιρίες για τους επενδυτές. Παρ’ όλα αυτά, ένας θεµελιώδης όρος που κατά κανόνα παραβλέπεται είναι η ύπαρξη δηµόσιου δρόµου, πλάτους τουλάχιστον 10 µέτρων.

Σχετικά πρόσφατες αποφάσεις του Συµβουλίου της Επικρατείας έχουν καταστήσει σαφές ότι, εάν δεν υπάρχει αναγνωρισµένος δρόµος, ο οποίος, µάλιστα, να έχει διανοιχτεί πριν από το 1923, κανένα οικόπεδο που δεν εφάπτεται (δεν έχει πρόσωπο) σε δίοδο µε τις συγκεκριµένες προδιαγραφές δεν µπορεί να αδειοδοτηθεί και, φυσικά, δεν µπορεί να οικοδοµηθεί. Ακριβώς ό,τι ισχύει στο Σαρακήνικο και τον Μύτακα.

Στο διάστηµα που µεσολάβησε από το αρχικό αποκαλυπτικό δηµοσίευµα του «ΘΕΜΑτος» στις 4 Φεβρουαρίου έως σήµερα, υπήρξε αλλαγή στην ανώτατη βαθµίδα της πολιτικής διοίκησης του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Ο απελθών υπουργός, Θεόδωρος Σκυλακάκης, στις 6 Μαρτίου, ήτοι έναν µήνα αφότου η υπόθεση αναδείχθηκε σε µείζον θέµα στη δηµόσια σφαίρα, προέβη στην εξής δήλωση: «Αποφασίσαµε µέχρι να ολοκληρωθεί ο πολεοδοµικός σχεδιασµός στο νησί να προχωρήσουµε αµέσως στην αναστολή έκδοσης νέων οικοδοµικών αδειών σε περιοχές όπου οι µελέτες που έχουν εκπονηθεί µέχρι σήµερα προτείνουν ειδικά µέτρα για την προστασία τους. Αυτό αφορά και τις δύο επίµαχες περιοχές (Σαρακήνικο και Αχιβαδολίµνη), οι οποίες αναδείχθηκαν τις τελευταίες ηµέρες. Με την ίδια µεθοδολογία -στη βάση, δηλαδή, επιστηµονικών µελετών- θα διαχειριστούµε και άλλες οµοειδείς περιπτώσεις περιοχών, εάν υφίσταται ή προκύψει ο κίνδυνος να δηµιουργηθούν τετελεσµένα από δραστηριότητες που υπονοµεύουν τον εν εξελίξει πολεοδοµικό – χωροταξικό σχεδιασµό της χώρας».

Εντούτοις, πριν από τη δήλωση Σκυλακάκη, στις 23 Φεβρουαρίου, το ΥΠΕΝ θέλησε να διευκρινίσει ορισµένα σηµεία σε σχέση µε το Σαρακήνικο ως εξής: «Από την πρώτη στιγµή που έγινε γνωστό το θέµα ανέγερσης ξενοδοχειακής µονάδας στο Σαρακήνικο της Μήλου, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας έλαβε άµεσες πρωτοβουλίες µε στόχο την προστασία του νησιού και αντίστοιχων περιοχών σε όλη την επικράτεια. Επίσης, ο γενικός γραµµατέας Χωρικού Σχεδιασµού και Αστικού Περιβάλλοντος του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας απέστειλε στις 7 Φεβρουαρίου έγγραφο µε την ένδειξη “Εξαιρετικά επείγον” και στις επτά Αποκεντρωµένες Διοικήσεις της χώρας ζητώντας στο πλαίσιο των αρµοδιοτήτων τους να υποδείξουν τις περιοχές µε ιδιαίτερα τοπία στις οποίες πρέπει να υπάρξει προστασία µέχρι την ολοκλήρωση του πολεοδοµικού σχεδιασµού, για να µη σηµειωθούν και άλλα Σαρακήνικα”. Η ανταπόκριση µέχρι σήµερα µπορεί να χαρακτηριστεί “περιορισµένη”».

Υπουργείο Vs δήµων

Η στρατηγική του ΥΠΕΝ για τη διευθέτηση των προβληµάτων τύπου Σαρακήνικο, αλλά και όσων παρόµοιων ενδέχεται να προκύψουν ανά την επικράτεια συνίσταται στην προώθηση του ολοκληρωµένου χωροταξικού και πολεοδοµικού σχεδιασµού µε στόχο την προστασία του φυσικού και δοµηµένου περιβάλλοντος µέσω της εκπόνησης των τοπικών και ειδικών πολεοδοµικών σχεδίων. Μάλιστα, όπως υπογραµµίζεται χαρακτηριστικά εκ µέρους του ΥΠΕΝ, το έργο της επιβολής τάξης στο πολεοδοµικό χάος της χώρας είναι κάτι που, όσο κι αν φαντάζει απίστευτο, δεν είχε επιχειρηθεί ποτέ από συστάσεως του ελληνικού κράτους.

Συνεπώς, η λύση στο πρόβληµα της Μήλου συµπεριλαµβάνεται σε αυτή τη «σπουδαία, πρωτόγνωρη µεταρρύθµιση», κατά την έκφραση του κ. Σκυλακάκη, δαπάνης ύψους 1 δισ. ευρώ, µε πόρους του Ταµείου Ανάκαµψης και Ανθεκτικότητας. Ταυτόχρονα, όµως, το ΥΠΕΝ ενίοτε µέµφεται δηµοσίως τους αυτοδιοικητικούς φορείς καταλογίζοντάς τους ανεπαρκή συµβολή στην κατάρτιση των απαραίτητων πολεοδοµικών σχεδίων. Και, όπως είναι εύλογο, δήµοι όπως αυτός της Μήλου αντιτείνουν στο υπουργείο ότι δεν δίνει την πρέπουσα προσοχή στα σχέδια που µε πολύ κόπο και ίδιους πόρους έχουν εκπονήσει και προ πολλού υποβάλει προς έγκριση. Ετσι, δηµιουργούνται αντιπαραθέσεις και κενά, διάχυση και σύγχυση αρµοδιοτήτων µεταξύ των υπηρεσιών ανοίγοντας περιθώρια στα οποία χωρούν άνετα εξαιρετικά αµφιλεγόµενες αδειοδοτήσεις όπως αυτές στη Μήλο.

Οι αποφάσεις του ΣτΕ

Οι νοµικές περιπλοκές σε σχέση µε τη δόµηση σε σηµεία µοναδικού φυσικού κάλλους όπως το Σαρακήνικο και οι παρακείµενες παραλίες του νησιού αποτελούν µόνο µία πτυχή ενός γενικότερου ζητήµατος το οποίο αφορά το τι είναι νοµότυπο και νόµιµο, κυρίως όµως τι είναι σύννοµο µεν, καταστροφικό δε για τη διατήρηση του τοπίου. Και είναι ακριβώς περιπτώσεις κραυγαλέες και πολυσυζητηµένες όπως το Σαρακήνικο, οι οποίες γίνονται αφορµή να αναδειχθεί µια πραγµατικότητα απείρως πιο περίπλοκη απ’ ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως.

Διότι, αν µη τι άλλο, υπάρχουν τουλάχιστον δύο νοµικά πλαίσια αναφοράς, τα οποία κατά κανόνα αλληλοαναιρούνται συµβάλλονται καθοριστικά στη δηµιουργία σύγχυσης και ασάφειας. Από τη µία πλευρά υπάρχει η ισχύουσα νοµοθεσία µε τις διατάξεις, τις εξειδικεύσεις, τις εφαρµοστικές εγκυκλίους που κατά καιρούς εκδίδει το ΥΠΕΝ περί αυθαίρετης και µη δόµησης κοντά σε παραλίες, σε προστατευόµενες περιοχές κ.λπ. Από την άλλη, υπάρχουν οι αποφάσεις του Συµβουλίου της Επικρατείας οι οποίες πρακτικά είναι ακόµη πιο επιτακτικές από την πάγια νοµοθεσία, δεδοµένου ότι για την εφαρµογή τους δεν απαιτείται η έκδοση εγκυκλίων. Το αποτέλεσµα είναι ότι άλλες πολεοδοµικές αρχές ακολουθούν την κείµενη νοµοθεσία και άλλες τις αποφάσεις του ΣτΕ, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται για την αδειοδότηση νέων κατασκευών σε σηµεία ειδικού ενδιαφέροντος όπως το Σαρακήνικο.

Ωστόσο, ο νοµικός κυκεώνας προκύπτει και από το πλαίσιο για τις  «στρατηγικές επενδύσεις», δηλαδή τη δηµιουργία µεγάλων ξενοδοχειακών συγκροτηµάτων, το οποίο υπέρκειται της νοµοθεσίας η οποία διέπει τουριστικές εγκαταστάσεις µικρότερου µεγέθους. Η προσπάθεια εξισορρόπησης της οικονοµικής ανάπτυξης µε τον σεβασµό στο φυσικό περιβάλλον δεν αποδεικνύεται πάντοτε επιτυχής. Κατ’ αυτόν τον τρόπο προκύπτουν αντιφάσεις και αδιέξοδα, καθώς αντιπαρατίθενται πλευρές οι οποίες αµφότερες επικαλούνται τη νοµιµότητα. Εξου και η τουριστική ανοικοδόµηση της Μήλου αναµένεται να εξελιχθεί σε σίριαλ, στη διάρκεια του οποίου θα δοκιµαστεί η πυγµή του ελληνικού κράτους ως προς την επιβολή του αυτονόητα ορθού και ηθικού.

Πηγή : ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ του Βασίλη Τσακίρογλου